Piet Mondriaan [1872-1944]

Evolution

Piet Mondriaan (Amersfoort, 1872-New York, 1944) is een van de grondleggers van de abstracte kunst. In zijn oeuvre is de route die hij aflegt van realistische figuratie naar radicale abstractie te volgen. Zijn geometrisch-abstracte werk met de kenmerkende horizontale en verticale lijnen en primaire kleurvlakken is wereldberoemd. Toch begint Mondriaan zijn loopbaan met realistische landschapsschilderijen. Aan het begin van de twintigste eeuw worden de landschappen eigenzinniger in lijn en kleur. In 1911 gaat hij naar Parijs, dé hoofdstad van de moderne kunst. Na dit bezoek maakt Mondriaan onder andere dit werk, Evolutie (1911). Het middenpaneel is 183 x 87,5 cm groot, de zijpanelen 178 x 85 cm en daarmee is Evolutie het grootste werk in zijn oeuvre.



Evolutie maakt deel uit van Mondriaans inzending voor de eerste tentoonstelling van de Moderne Kunst Kring in oktober 1911. Er zijn verschillende opvattingen over wat het schilderij betekent. Eén daarvan is dat de vrouwfiguren de verschillende stadia van het lagere, lichamelijke naar het hogere, geestelijke verbeelden. De driehoekige tepels en de navels van de vrouwen links en rechts wijzen omhoog en naar beneden, als teken voor geestelijke en aardse gerichtheid. De linker gestileerde bloem staat symbool voor zuiverheid en de rechter bloem voor tragisch lijden. Op het middenluik kijkt de vrouw strak het beeld uit met wijd geopende ogen, als naakte waarheid, met tepels en navel die omhoog wijzen. Ook in dit doek zit de sterk verzadigde en dominante kleur blauw die Mondriaan in deze periode vaak gebruikt.

Als zijn vriendin Til Brugman op een zondag na een wandeling het triptiek ziet in zijn atelier, staat Mondriaan er zelf naar te kijken, het hoofd een beetje scheef, en zegt: ‘’t Is niet zo kwaad, maar ik ben er nog niet.’ Evolutie blijkt voor Mondriaan een uitdaging. Een die hij, althans in dat formaat, later niet meer aangaat. Evolutie is ook een van zijn laatste werken met een mensfiguur. In zijn oeuvre lijkt Evolutie wat de figuren, symboliek en het formaat betreft dus een experiment, waarna hij besluit dat dit toch niet is wat hij zoekt. Later, na zijn kennismaking met het kubisme van Picasso en Braque, laat hij de symboliek in zijn werk helemaal los. Vanaf dan bereikt Mondriaan betekenis in zijn schilderijen zonder symbolen, maar door lijnen en kleuren op zich.



Het Kunstmuseum Den Haag huist de grootste verzameling Mondriaans ter wereld. Verzamelaar Salomon B. Slijper legt vanaf 1950 samen met Louis Wijsenbeek, directeur van het Kunstmuseum van 1950-1976, de fundamenten voor deze museale collectie schilderijen en tekeningen. Mondriaans Victory Boogie Woogie, zijn laatste werk uit 1942-1944, vormt de kroon op de verzameling.

Dimensions
middle panel : height 183.0 cm ; width 87.5 cm
side panels : height 178.0 cm ; width 85.0 cm
Material
oil on canvas, triptych
Date
1911
Object number
0334306
Kunstmuseum Den Haag – bequest Salomon B. Slijper