Piet Mondriaan [1872-1944]

Oostzijdse molen bij avond

Piet Mondriaan (Amersfoort, 1872-New York, 1944) is een van de grondleggers van de abstracte kunst. In zijn oeuvre is de route die hij aflegt van realistische figuratie naar radicale abstractie goed te volgen. Zijn geometrisch-abstracte werk met de kenmerkende horizontale en verticale lijnen en primaire kleurvlakken is wereldberoemd. Toch begint Mondriaan zijn loopbaan met realistische landschapsschilderijen. Aan het begin van de twintigste eeuw worden de landschappen eigenzinniger in lijn en kleur. Oostzijdse molen bij avond (ca. 1907-1908) laat Mondriaans voorliefde voor diepe, sprankelende kleuren zien.



Oostzijdse molen bij avond toont een avondlandschap met een geelgroene lucht van een ondergaande zon met paarsblauwe en helderblauwe wolkenflarden, waartegen een scherpe contour van een molen het beeld domineert. Mondriaan combineert zijn kleurkeuze met een schematische manier van schilderen. In Oostzijdse molen bij avond zijn de afzonderlijke elementen – de molen en de bijgebouwen, de dijkjes langs het Gein, de wolken langs de horizon en de gele avondhemel – allemaal weergegeven in grote, samenvattende vormen. Later benadrukt Mondriaan dat voor hem het diepe en vlakke kleurgebruik logisch gepaard gaat met de grotere vormen en contouren die hij hanteert.

In de loop van 1907 werkt Mondriaan deze nieuwe benadering van kleur en vorm uit in de doeken die hij dan schildert. Zijn goede vriend Albert van den Briel geeft een mooie typering van dit soort ontwikkelingen in Mondriaans werk: ‘Hij schilderde als Mondriaan omdat hij niet anders kon schilderen.’ Hij legt uit dat Mondriaan zich tot 1900 volledig concentreert op de ontwikkeling van zijn eigen werk. Zijn houding is daarbij steeds: wachten tot het komt. Als men hem toen gevraagd zou hebben: ‘Wat wil je eigenlijk met je werk?’, zou hij met zijn altijd wat spottende glimlach hebben geantwoord: ‘Dat kun je over vijfentwintig jaar ’t beste zelf zien.’ Ook voor Mondriaan waren de verschuivingen in zijn werk soms lastig te bevatten.



Het Kunstmuseum Den Haag huist de grootste verzameling Mondriaans ter wereld. Verzamelaar Salomon B. Slijper legt vanaf 1950 samen met Louis Wijsenbeek, directeur van het Kunstmuseum van 1950-1976, de fundamenten voor deze museale collectie schilderijen en tekeningen. Mondriaans Victory Boogie Woogie, zijn laatste werk uit 1942-1944, vormt de kroon op de verzameling.