Funnel-shaped goblet

BESCHRIJVING

Bokaal op concaaf conische voet met neerwaarts omgeslagen rand. Tussen twee schijven holle nodus, geblazen in mal met noppenpatroon, met gouddecoratie. Trechtervormige kelk. Kelk en voet van filigraanglas, met witte glasdraden 'a retorti'. In de tussenliggende doorzichtige vlakken op voet en kelk met diamant gegraveerde namen en data, de vroegste en meeste namen uit 1564, 1569 en 1570, de laatste uit 1674.



COMMENTAAR

Trechterbokalen van dit vrij grote formaat, al dan niet voorzien van filigraandraden en met dezelfde karakteristiek versierde, vergulde nodus, worden toegeschreven aan de Tiroler glashut in Hall. Een dergelijke toeschrijving geldt ook voor ons exemplaar vanwege de Duitse namen waarmee de bokaal is gegraveerd. Desondanks kan vanwege het verfijnde filigraan een Venetiaanse herkomst niet worden uitgesloten.

Deze bokaal is uniek door de gegraveerde namen en data die op een sierlijke en overzichtelijke manier tussen de banen met filigraan zijn aangebracht. Het handschrift is zeer gevarieerd en verraadt geen professionele hand. Waarschijnlijk hebben vrienden van een familie of de leden van een genootschap waartoe het glas ooit behoorde, de namen zelf gegraveerd. De jaartallen 1564, 1569, 1570, 1571, 1573, 1670, 1671 3n 1674 zijn duidelijk te lezen. Het ontcijferen van de zestiende-eeuwse namen is moeilijker en veel is nog onduidelijk. GOed leesbaar zijn de 8 september 1670 toegevoegde namen van 'Ferdinandus Carolus Fux a Lebenberg' en van 'Jacoby de Fridercis Parochy Marlinga'. Schloss Lebenberg en Marlingen liggen in Zuid Tirol. Helaas is niets bekend over de herkomst van de Haagse trechterbokaal vóórdat het glas in de collectie Bodenheim terecht kwam.

Het komt vaker voor dat glazen bij een bijzondere gebeurtenis worden gegraveerd, zie bijvoorbeeld een viertal glazen in het Kunsthistorische Museum in Wenen (Von Strasser, Baumgärtner 2002, nr. 1-2, 5-6). Een aantal glazen is bekend waarop door leden van een genootschap of vriendenkring zelf namen en data zijn ingekrast, zoals de cilindervormige beker in de collectie van The Corning Museum of Glass en The J. Paul Getty Museum of de grote roemer in Kasteelmuseum Sypesteyn (Page e.a. 2004, p. 66, 67; Hess, Husband 1997, nr. 41; Liefkes 1989, nr. 8). Op de beker in Corning, waarschijnlijk van een broederschap uit Zuid Duitsland, zijn op dezelfde manier als op ons glas de jaartallen soms onderbroken door hartjes, letters of moeilijk te omschrijven tekens. In het Rijksmuseum wordt een drinkschaal met zijn oorspronkelijke foedraal bewaard, waarin de namen zijn gegraveerd van zes leiders van de strijd tegen de Spaanse overheersers uit het begin van de Tachtigjarige Oorlog (Ritsema van Eck 1995, nr. 1; Page e.a. 2004, p. 257-259). De data zijn een belangrijk aanknopingspunt voor het moeilijk te dateren glaswerk.



BRON

Pijzel-Dommisse, Eliëns 2009

J. Pijzel-Dommisse, T.M. Eliëns, cat. tent. Glinsterend Glas. 1500 jaar Europese Glaskunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, Zwolle/Den Haag (Gemeentemuseum Den Haag) 2009, nr. 91



Vermelde literatuur/referenties:



Hess, Husband 1997

C. Hess, T. Husband, cat. European Glass in The J. Paul Getty Museum, Los Angeles (The J. Paul Getty Museum) 1997



Liefkes 1989

J. R. Liefkes, cat. tent. Glaswerk uit drie Utrechtse kastelen, Slot Zuylen, Kasteel Amerongen, Kasteel Sypesteyn, Oud Zuilen 1989



Page e.a. 2004

J.-A. Page, cat. tent. Beyond Venice. Glass in Venetian Style, 1500-1700, Corning, New York (Corning Museum of Glass) 2004



Ritsema van Eck 1995

P. C. Ritsema van Eck, cat. Glass in the Rijksmuseum, II, Zwolle/Amsterdam (Rijksmuseum) 1995



Von Strasser, Baumgärtner 2002

R. von Strasser, S. Baumgärtner, cat. Licht und Farbe. Dekoriertes Glas. Renaissance, Barock, Biedermeier. Die Sammlung Rudolf von Strasser, Wenen (Kunsthistorisches Museum) 2002