Beaker

BESCHRIJVING

Veelhoekig geslepen beker van dubbelwandig 'Zwischengold' glas met vlakke bodem met ingelegd medaillon, de lijmnaden ca. 8 mm. van de bovenrand en rond het medaillon. Wand met voorstelling in goud van een hertenjacht in boslandschap: twee jagers te paard, jagers te voet, het tonen van de buit en honden. In de bodem een voorstelling van een boom en twee honden die een haas pakken, tegen een rood gelakte achtergrond.



COMMENTAAR

De uitvinding van 'Zwischengoldglas' ligt enigszins in het verlengde van goudrobijnglas. Van deze techniek wordt voor het eerst melding gemaakt door Johann Kunckel in 1679, die de uitvinding ervan toeschrijft aan een glaskunstenaar met de initialen H.I.S. Kunckel beschrijft hoe van twee precies in elkaar passende bekers de grootste van binnen wordt voorzien van een geschilderde marmerimitatie waarin versieringen of steenaders zijn uitgespaard, terwijl de kleinste aan de buitenkant is overtrokken met een laagje bladgoud. Na het in elkaar schuiven van de bekers, worden de bovenranden aan elkaar gelijmd. Op precies dezelfde wijze is een klein veelhoekig geslepen bekertje in het Kunstmuseum vervaardigd. Er zijn meer dan vijftig bekers met een dergelijke goud- en marmerversiering bekend die gemaakt zijn in de door Kunckel beschreven techniek. Deze bekers zijn tot in de achttiende eeuw vervaardigd in een werkplaats in Saksen of Bohemen (Von Saldern 1976). Een verbetering ten opzichte van de verlijmde mondranden zijn de glazen waarbij de naad tien- tot vijftien milimeter onder de mondrand ligt waardoor verontreiniging door intrekkend vocht wordt voorkomen. Bij deze, meestal veelhoekig geslepen 'Zwischengold' bekers en bokalen is de uit bladgoud opgebouwde en uitgesneden versiering geplakt op de buitenkant van de binnenbeker. De exact daaromheen passende buitenbeker beschermt de decoratie tegen afslijten, waardoor de gouden voorstelling er vaak nog uitziet alsof deze gisteren is gemaakt. 'Zwischengoldglas' is vooral in Bohemen en Silezië in grote hoeveelheden vervaardigd. Deze glazen konden ook in Holland worden besteld, zoals blijkt uit Nederlandse opschriften. Zie over de moeilijke techniek van het 'Zwischengoldglas': Rydlová, Drobny 2007.



VOORSTELLING

Onder voorstellingen op 'Zwischengold' bekers zijn jachtscènes zeer populair. Soms zijn er zulke sterke overeenkomsten, bijvoorbeeld in achtergrond, boompartijen en kledingstukken, dat de glazen uit dezelfde werkplaats afkomstig lijken te zijn (zie vergelijkbare stukken). Ook de in de bodem van de bekers aangebrachte medaillons met een jachtscène op veelal rood gelakte achtergrond vertonen grote gelijkenissen. Tot ver in de negentiende eeuw zijn bekers met jachtscènes vervaardigd, zie Rydlová, Drobny 2007, p. 107



BRON

Pijzel-Dommisse, Eliëns 2009

J. Pijzel-Dommisse, T.M. Eliëns, cat. tent. Glinsterend Glas. 1500 jaar Europese Glaskunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, Zwolle/Den Haag (Gemeentemuseum Den Haag) 2009, nr. 237



Vermelde literatuur/referenties:



Rydlová, Drobny 2007

E. Rydlová, P. Drobny, 'Zwischengoldgläser from the Museum of Decorative Arts in Prague', in: Journal of Glass Studies 49 (2007), p. 103-126



Von Saldern 1976

A. von Saldern, 'Zwischengoldgläser mit marmierter Lackbemahlung', in: Anzeiger des Germanischen Nationalmuseums, Neurenberg 1976, p. 133-14