Waarschijnlijk Meyr's Neffe

Beaker

BESCHRIJVING

Conische veelhoekig geslepen beker, vlakke bodem met ingelegd medaillon. Medaillon beschilderd met Vergeet-Mij-Nietjes tegen gouden achtergrond, alleen zichtbaar ín de beker.



COMMENTAAR

De uitvinding van 'Zwischengoldglas' ligt enigszins in het verlengde van goudrobijnglas. Van deze techniek wordt voor het eerst melding gemaakt door Johann Kunckel in 1679, die de uitvinding ervan toeschrijft aan een glaskunstenaar met de initialen H.I.S. Kunckel beschrijft hoe van twee precies in elkaar passende bekers de grootste van binnen wordt voorzien van een geschilderde marmerimitatie waarin versieringen of steenaders zijn uitgespaard, terwijl de kleinste aan de buitenkant is overtrokken met een laagje bladgoud. Na het in elkaar schuiven van de bekers, worden de bovenranden aan elkaar gelijmd. Op precies dezelfde wijze is een klein veelhoekig geslepen bekertje in het Kunstmuseum vervaardigd. Er zijn meer dan vijftig bekers met een dergelijke goud- en marmerversiering bekend die gemaakt zijn in de door Kunckel beschreven techniek. Deze bekers zijn tot in de achttiende eeuw vervaardigd in een werkplaats in Saksen of Bohemen (Von Saldern 1976). Een verbetering ten opzichte van de verlijmde mondranden zijn de glazen waarbij de naad tien- tot vijftien milimeter onder de mondrand ligt waardoor verontreiniging door intrekkend vocht wordt voorkomen. Bij deze, meestal veelhoekig geslepen 'Zwischengold' bekers en bokalen is de uit bladgoud opgebouwde en uitgesneden versiering geplakt op de buitenkant van de binnenbeker. De exact daaromheen passende buitenbeker beschermt de decoratie tegen afslijten, waardoor de gouden voorstelling er vaak nog uitziet alsof deze gisteren is gemaakt. 'Zwischengoldglas' is vooral in Bohemen en Silezië in grote hoeveelheden vervaardigd. Deze glazen konden ook in Holland worden besteld, zoals blijkt uit Nederlandse opschriften. Zie over de moeilijke techniek van het 'Zwischengoldglas': Rydlová, Drobny 2007.



HERKOMST

Bij deze beker is bijzonder goed het geraffineerde effect te zien van het slijpwerk en de binnenvorm van het glas: de bodemdecoratie wordt in veelvoud vermenigvuldigd als men ín de beker kijkt. Op dergelijke wijze geslepen bekers zijn al in de vroege achttiende eeuw vervaardigd en kunnen als de voorlopers worden gezien van 'Zwischengold' bekers uit latere decennia (Rydlová, Drobny 2007, fig. 1). De typisch negentiende-eeuwse voorstelling van een vergeet-me-nietje past net als ook veel toegepaste viooltjes en klavertjes-vier in de productie van de Boheemse glasfabriek Meyr's Neffe in Adolf. Deze fabriek leverde veel in historiserende stijl, zie Mergl 1995, nrs. III. 117-133 (met dank aan de Tjechische glasexpert Eva Rydlová)



BRON

Pijzel-Dommisse, Eliëns 2009

J. Pijzel-Dommisse, T.M. Eliëns, cat. tent. Glinsterend Glas. 1500 jaar Europese Glaskunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, Zwolle/Den Haag (Gemeentemuseum Den Haag) 2009, nr. 238



Vermelde literatuur/referenties:



Mergl 1995

J. Mergl, 'Bemalte Gläser' en 'Bemalte Gläser im orientaliserende Stil', in: Das Böhmische Glas 1700-1950, Band III: Historismus, Passau (Passauer Glasmuseum) 1995, p. 95-107 en 108-119



Rydlová, Drobny 2007

E. Rydlová, P. Drobny, 'Zwischengoldgläser from the Museum of Decorative Arts in Prague', in: Journal of Glass Studies 49 (2007), p. 103-126



Von Saldern 1976

A. von Saldern, 'Zwischengoldgläser mit marmierter Lackbemahlung', in: Anzeiger des Germanischen Nationalmuseums, Neurenberg 1976, p. 133-14