Wassily Kandinsky [1866-1944]

Ein Zentrum (A Centre)

Wassily Kandinsky (1866-1944) is, naast Kazimir Malevich (1879-1935) en Piet Mondriaan (1872-1944), een pionier van de abstracte kunst. Ruim honderd jaar geleden loopt Kandinsky zijn studio in en ziet een vreemd en onbegrijpelijk schilderij. Toch vindt hij het van ongelofelijke schoonheid. Het blijkt een van zijn eigen werken te zijn, op de kop neergezet. Dit is het moment waarop hij de kracht van abstractie inziet, zo wil de overlevering.



Kandinsky wordt in Moskou geboren en heeft al een studie rechten afgerond als hij in 1896 aan een kunstopleiding in München begint. In 1911 organiseert hij met Franz Marc en andere kunstenaarsvrienden de tentoonstelling Die erste Ausstellung der Redaktion des Blauen Reiters, waarin hun eigen, hoofdzakelijk expressionistische werk is te zien. Sindsdien staat deze kunstenaarsgroep bekend als Der Blaue Reiter. Het werk Ein Zentrum schildert Kandinsky in Weimar, ruim twaalf jaar ná de oprichting van Der Blaue Reiter. Hij is inmiddels docent aan het beroemde Bauhaus. Daar werkt hij, mede onder invloed van de Russische avant-garde en andere Bauhaus-kunstenaars, steeds abstracter en geometrischer.



Voor Kandinsky is de vraag hoe de verschillende zintuigen elkaar, en zijn werk, beïnvloeden een cruciale vraag. Muziek speelt daarbij een grote rol. Zo ervaart hij vermoedelijk synesthesie: een vermenging van de zintuigen. Dit betekent dat hij tonen en kleuren als verbonden aan elkaar waarneemt: hij ‘ziet’ bijvoorbeeld de kleur geel bij een C-akkoord op trompet en kleurencombinaties die net als akkoorden op een piano vibraties produceren. Kandinsky laat zich voor zijn werk inspireren door de atonale muziek van Arnold Schönberg. In zijn beroemde boek Über das Geistige in der Kunst (1912) stelt Kandinsky dat kleur en klank psychologische effecten hebben op de menselijke ziel. Elke kleur spreekt een eigen taal en heeft een vorm en ziel. De krachtige uitwerking die kleur en klank hebben op de menselijke psyche noemt hij ‘innerlijke klank’.



Het Kunstmuseum Den Haag heeft een omvangrijke collectie Duits expressionisme, met daarin vijf schilderijen van Kandinsky. Daarnaast heeft het museum prenten van Kandinsky en werk van andere leden van Der Blaue Reiter, zoals Franz Marc, August Macke en Alexej von Jawlensky. Ook de expressionisten van Die Brücke zijn sterk vertegenwoordigd, met o.a. Max Pechstein, Ernst Ludwig Kirchner en Karl Schmidt-Rottluff.