glas: onbekende glasblazer
gravure: toegeschreven aan 'Alius' (werkzaam 1760-1790)

Goblet

Links op de foto



BESCHRIJVING

Gewelfde voet, balusterstam met knopen, de baluster met een dubbele rij luchtbellen. Conische kelk met afgeronde basis, gegraveerd met het gekroonde wapen van prins Willem V, met de orde van de kousenband en het devies "HONI SOIT QUI MAL Y PENSE", omringd door rocailles, bloemtakken en twee gekroonde leeuwen als schilddragers.



VERVAARDIGING

De naam Alius, de Ander, is door Smit in 1985 gegeven aan een stippelgraveur die in de periode 1760-1790 in Den Haag werkzaam was in een stijl verwant aan die van David Wolff (zie Collectie Bradford 1985, p. 38-39; Smit 1993 p. 19-20). Door Smit zijn maar liefst 134 glazen aan Alius toegeschreven, die alle van een uitzonderlijk hoog niveau zijn. Mogelijk behoorde Alius tot de naaste familie van Wolff. Zijn werk wordt over het algemeen iets vroeger gedateerd dan dat van Wolff. Buckley onderscheidt in zijn oeuvrecatalogus van Wolff uit 1931 verschillende handen die hij classificeert in A= Wolff, B= vroeger werk met afwijkingen, mogelijk deels ook door Wolff, en C= niet Wolff (Buckley 1931, p. 23-27). De groep al dan niet aan Wolff toegeschreven glazen is sindsdien aanzienlijk toegenomen, maar niet door iedereen werden dezelfde criteria gehanteerd. Smit heeft hierin enige lijn aangebracht door nauwkeurig de verschillen in kaart te brengen tussen Wolff en Alius op het gebied van de contrastwerking in de achtergrond, de lichaamsbouw, de gezichtjes, het struikgewas, de belettering en de voorkeur voor bepaalde glastypes. Alius' stippelwerk is bijzonder verfijnd en precies, zijn zachte toets benadert het meest de constatering dat sommige stippelgravures 'in één ademtocht' op het glas zijn terechtgekomen. In de collectie van het Kunstmuseum zijn negen stippelglazen op grond van de uitgangspunten van Smit aan Alius gekoppeld. Vier daarvan betreffen wapenglazen: van prins Willen V en prinses Wilhelmina, van de stad Den Haag en van een onbekend echtpaar. Twee zijn vriendschapsglazen en drie tonen minnekozende paartjes. De wapenglazen van Alius onderscheiden zich van de gebruikelijke, radgegraveerde glazen met wapens in de oorspronkelijke manier waarop de schilddragers zijn uitgebeeld. Ritsema van Eck dicht een aantal van deze, door Smit aan Alius toegeschreven glazen, aan een andere meester toe: de Master of the Emerging Lions ofwel Meester van de tevoorschijn komende leeuwen (Ritsema van Eck 1995, p. 470, nr. 552). Voor de twee voorbeelden in het Kunstmuseum met dezelfde leeuwen wordt de toeschrijving van Smit aan Alius gevolgd, zie objectnrs. 0757536 en 1004810.



VOORSTELLING

Relatief veel glazen met het wapen van prins Willem V zijn door Alius gegraveerd, steeds met variaties in de schilddragende leeuwen; zie bijvoorbeeld Klesse, Mayr 1987, nr. 177 met verdere verwijzingen en Smit 1993, nr. Ka.4-Ka.18



BRON

Pijzel-Dommisse, Eliëns 2009

J. Pijzel-Dommisse, T.M. Eliëns, cat. tent. Glinsterend Glas. 1500 jaar Europese Glaskunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, Zwolle/Den Haag (Gemeentemuseum Den Haag) 2009, nr. 372



Vermelde literatuur/referenties:



Buckley 1931

W. Buckley, Aert Schouman and the glasses that he engraved: with a supplementing note on glasses by Frans Greenwood, Londen 1931



Collectie Bradford 1985

The Bradford Collection of 18th century Dutch engraved glass, the property of the Earl of Bradford, veilingcatalogus Christie's Londen, 4 juni 1985



Klesse, Mayr 1987

B. Klesse, H. Mayr, cat. Veredelte Gläser aus Renaissance und Barock. Sammlung Ernesto Wolff, Wenen 1987



Ritsema van Eck 1995

P.C. Ritsema van Eck, cat. Glass in the Rijksmuseum, II, Zwolle/Amsterdam (Rijksmuseum) 1995



Smit 1993

F.G.A.M Smit, Uniquely Dutch eigtheenth-century stipple-engraving on glass, Peterborough (ongepubliceerd manuscript) 1993