Goblet

BESCHRIJVING

Gewelfde voet, balusterstam met knopen, waarvan twee met luchtbellen. Conische kelk met afgeronde basis, gegraveerd met aan de ene zijde een naar links varende Oost-Indiëvaarder met in de vlag het VOC monogram; aan de andere zijde het gekroonde VOC monogram tussen een palm- en oranjeappeltak, langs bovenrand het opschrift: " 'T WELVAAREN VAN 'T SCHIP OUTCARSPEL". Radgravure met gepolijste details



COMMENTAAR

Het spreekt vanzelf dat in een handelsnatie als de Noordelijke Nederlanden vaak zal zijn gedronken op het welvaren hiervan. Veel glazen zijn dan ook gegraveerd met teksten en afbeeldingen die de negotie, de koopvaarderij en het 'Lands Welvaren' weergeven met de daarbij behorende handelswaren, pakhuizen en schepen. Glazen met het VOC-embleem en met voorstellingen van Kaap de Goede Hoop of in het algemeen de vijf werelddelen passen in dit kader. De gravures zijn van wisselende kwaliteit: sommige graveurs geven de koopvaarderijschepen van hun opdrachtgevers zo gedetailleerd weer dat scheepsnaam of VOC-embleem op de vlag kan worden gelezen en de lijntjes en kanonnetjes als het ware geteld kunnen worden. Deze precisie geldt bijvoorbeeld voor Jacob Sang (objectnr. 1004855; zie Laméris 1996, p. 6-8 en Laméris 1998a, p. 29, 32-33). Bij andere graveurs is de weergave minder secuur en voldoet de verwijzing naar de scheepsnaam. Dankzij deze naam is na te gaan wanneer de schepen in de vaart zijn geweest. In Nederlandse collecties zijn veel scheepsglazen bewaard gebleven (zie bijv. Ritsema van Eck 1995, nr. 290-311; Vreeken 1998, nr. 225-227, 274). Een heildronk op de landbouw en veeteelt was even gebruikelijk: glazen met het toepasselijke opschrift op 't groeyen en bloeyen van ossen en koeyen' zijn veel gemaakt in de periode 1725-1750 toen door elkaar opvolgende veepesten de veestapel grotendeels werd vernietigd (Liefkes 1989, nr. 39; Duysters 2002, p. 190).



VOORSTELLING

Het grote schip Outcarspel, met een laadvermogen van 1150 ton werd in 1747 op een werf aan het IJ te Amsterdam gebouwd. Tussen 1748 en 1764 maakte het schip met circa 140 man aan boord vier tochten naar Oost-Indië en voer vanuit Batavia naar Ceylon en Rammekens. Het schip werd in 1768 uit de vaart genomen en in Batavia verkocht (www.vocsite.nl/schepen/lijst).



BRON

Pijzel-Dommisse, Eliëns 2009

J. Pijzel-Dommisse, T.M. Eliëns, cat. tent. Glinsterend Glas. 1500 jaar Europese Glaskunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, Zwolle/Den Haag (Gemeentemuseum Den Haag) 2009, nr. 336



Vermelde literatuur/referenties:



Duysters 2002

K. Duysters, cat. Facetten van Glas. De glascollectie van het Historisch Museum Arnhem., Arnhem (Historisch Museum) 2002



Laméris 1996

A. Laméris, 'Jacob Sang, glasgraveur', in: Vormen uit Vuur (1996) 157, p. 2-12



Laméris 1998a

A. en K. Laméris, Glas, graveurs en gelegenheidsglazen. De collectie Hudig, Rotterdam 1998



Liefkes 1989

J.R. Liefkes, cat. tent. Glaswerk uit drie Utrechtse kastelen, Slot Zuylen, Kasteel Amerongen, Kasteel Sypesteyn, Oud Zuilen 1989



Ritsema van Eck 1995

P. C. Ritsema van Eck, cat. Glass in the Rijksmuseum, II, Zwolle/Amsterdam (Rijksmuseum) 1995



Vreeken 1998

H. Vreeken, cat. Glas in Amsterdams Historisch Museum en Museum Willet-Holthuysen, Amsterdam (Amsterdams Historisch Museum/Zwolle) 1998