gravure: Aert Schouman [1710-1792]

Goblet

BESCHRIJVING

Gewelfde voet, slanke balusterstam met knopen, de middelste met een dubbele rij luchtbellen. Conische kelk met afgeronde basis, gegraveerd met een portretbuste van Joost van den Vondel (1587-1679) in ovale cartouche met bladornament (bovenkant afgesneden). Gesigneerd op de bovenste nodus in diamantlijngravure "A. SCHOUMAN. fecit. 1774".



HERKOMST

Volgens Le Francq van Berkhey is dit glas in 1774 door Schouman geschonken aan het in 1772 in Den Haag opgerichte dichtgenootschap Kunstliefde spaart geen vlijt, waarvan Schouman erelid was (Le Francq van Berkhey 1809, p. 196; zie ook het radgegraveerde glas 0723358). Het glas werd bewaard in de 'kunstkamer' van dit Oranjegezinde genootschap dat tot 1795 was gehuisvest in het Mauritshuis. Na verhuizingen naar verschillende locaties, ging het dichtergezelschap in 1818 op in de Hollandsche Maatschappij van Fraaije Kunsten en Wetenschappen, waarna de verzameling waaronder de glazen verspreid raakte.



VERVAARDIGING

De beroemde schilder, tekenaar, kunsthandelaar en verzamelaar Aert Schouman (1710-1792) leefde en werkte in Dordrecht totdat hij zich in 1748 in Den Haag vestigde. In Dordrecht kreeg hij zijn schildersopleiding samen met Cornelis Greenwood, de zoon van Frans. Samen met Frans Greenwood, van wie hij ongetwijfeld het stippelen op glas heeft geleerd, blies hij in 1736 de St. Lukas Broederschap nieuw leven in. In Den Haag was Schouman een gevierd kunstenaar. Hij was lid van de Schildersconfrérie Pictura waar hij belangrijke functies bekleedde als die van hoofdman en aan welk gezelschap hij een door hem gesigneerd glas schonk dat zich nu in de collectie van het Kunstmuseum bevindt . Toen prins Willem V Pictura bezocht, drom men hem toe uit een glas, waarop Schouman een portret van de Prins en zijn toekomstige vrouw had gestippeld. Anders dan Greenwood, baseerde Schouman zijn voorstellingen op eigen ontwerpen. De negen gesigneerde glazen die van hem bekend zijn, tonen hem als een zeer begaafd stippellaar die de gehele hoogte van de kelk gebruikt en in techniek en uitvoering zeer vergelijkbaar is met Greenwood. Hij werkte iets fijner en vermengde evenals Greenwood stippels met dunne lijntjes. Zie over Schouman: Buckley 1931 en Smit 1993, p. 10-11



VOORSTELLING

Het toepasselijke portret van de grote dichter Joost van de Vondel is gestippeld naar een portret van Philips Konick (1619-1688) uit 1674. In 1774, het jaar waarin het glas is gegraveerd, werd dit portret door burgemeester J. Hudde Dedel aan het genootschap geschonken (Gerson 1936, p. 126, nr. 226). Er zijn geen glazen van Schouman bewaard gebleven die zijn gestippeld tussen 1752 en 1774; wellicht beoefende hij de techniek niet meer. Dat maakt dit glas extra bijzonder.



BRON

Pijzel-Dommisse, Eliëns 2009

J. Pijzel-Dommisse, T.M. Eliëns, cat. tent. Glinsterend Glas. 1500 jaar Europese Glaskunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, Zwolle/Den Haag (Gemeentemuseum Den Haag) 2009, nr. 368



Vermelde literatuur/referenties:



Buckley 1931

W. Buckley, Aert Schouman and the glasses that he engraved: with a supplementing note on glasses by Frans Greenwood, Londen 1931



Le Francq van Berkhey 1809

J. le Francq van Berkhey, Oud Hollands Vriendschap, Leiden 1807



Gerson 1936

H. Gerson, Philips Koninck: ein Beitrag zur Erforschung der holländischen Malerei des XVII Jahrhunderts, Berlijn 1936



Smit 1993

F.G.A.M Smit, Uniquely Dutch eigtheenth-century stipple-engraving on glass, Peterborough (ongepubliceerd manuscript) 1993