Goblet

BESCHRIJVING

Gewelfde voet, rechte stam met luchtspiralen, zich verbredend tot klokvormige kelk. Kelk gegraveerd met een driemaster op volle zee, waarboven de stralende zon en de tekst: " 'T BEHOUDEN VAREN VAN 'T SCHIP DE WAAKSAAMHEYT".



COMMENTAAR

Het spreekt vanzelf dat in een handelsnatie als de Noordelijke Nederlanden vaak zal zijn gedronken op het welvaren hiervan. Veel glazen zijn dan ook gegraveerd met teksten en afbeeldingen die de negotie, de koopvaarderij en het 'Lands Welvaren' weergeven met de daarbij behorende handelswaren, pakhuizen en schepen. Glazen met het VOC-embleem en met voorstellingen van Kaap de Goede Hoop of in het algemeen de vijf werelddelen passen in dit kader. De gravures zijn van wisselende kwaliteit: sommige graveurs geven de koopvaarderijschepen van hun opdrachtgevers zo gedetailleerd weer dat scheepsnaam of VOC-embleem op de vlag kan worden gelezen en de lijntjes en kanonnetjes als het ware geteld kunnen worden. Deze precisie geldt bijvoorbeeld voor Jacob Sang (objectnr. 1004855; zie Laméris 1996, p. 6-8 en Laméris 1998a, p. 29, 32-33). Bij andere graveurs is de weergave minder secuur en voldoet de verwijzing naar de scheepsnaam. Dankzij deze naam is na te gaan wanneer de schepen in de vaart zijn geweest. In Nederlandse collecties zijn veel scheepsglazen bewaard gebleven (zie bijv. Ritsema van Eck 1995, nr. 290-311; Vreeken 1998, nr. 225-227, 274). Een heildronk op de landbouw en veeteelt was even gebruikelijk: glazen met het toepasselijke opschrift op 't groeyen en bloeyen van ossen en koeyen' zijn veel gemaakt in de periode 1725-1750 toen door elkaar opvolgende veepesten de veestapel grotendeels werd vernietigd (Liefkes 1989, nr. 39; Duysters 2002, p. 190).



VOORSTELLING

Het VOC-schip de Waakzaamheid werd voor de kamer Enkhuizen gebouwd. Met een laadvermogen van 850 ton en circa 100 man aan boord maakte de Waakzaamheid tussen 1744 en 1762 twee retourtochten van Texel naar Batavia en voor voor de kamer Zeeland naar Bengalen en Rammekens. Na een laatste tocht naar Batavia werd het schip daar in 1762 verkocht (www.vocsite.nl/schepen/lijst). De stralende zon boven de horizon kan een eerbewijs zijn aan het schip De Vergulde Zon, het beroemdste oorlogsschip in de slag bij Lowestoft in 1665, waarnaar veel schepen zijn vernoemd (Duysters 2002, nr. 154).



BRON

Pijzel-Dommisse, Eliëns 2009

J. Pijzel-Dommisse, T.M. Eliëns, cat. tent. Glinsterend Glas. 1500 jaar Europese Glaskunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, Zwolle/Den Haag (Gemeentemuseum Den Haag) 2009, nr. 335



Vermelde literatuur/referenties:



Duysters 2002

K. Duysters, cat. Facetten van Glas. De glascollectie van het Historisch Museum Arnhem., Arnhem (Historisch Museum) 2002



Laméris 1996

A. Laméris, 'Jacob Sang, glasgraveur', in: Vormen uit Vuur (1996) 157, p. 2-12



Laméris 1998a

A. en K. Laméris, Glas, graveurs en gelegenheidsglazen. De collectie Hudig, Rotterdam 1998



Liefkes 1989

J.R. Liefkes, cat. tent. Glaswerk uit drie Utrechtse kastelen, Slot Zuylen, Kasteel Amerongen, Kasteel Sypesteyn, Oud Zuilen 1989



Ritsema van Eck 1995

P. C. Ritsema van Eck, cat. Glass in the Rijksmuseum, II, Zwolle/Amsterdam (Rijksmuseum) 1995



Vreeken 1998

H. Vreeken, cat. Glas in Amsterdams Historisch Museum en Museum Willet-Holthuysen, Amsterdam (Amsterdams Historisch Museum/Zwolle) 1998