Goblet with lid

BESCHRIJVING

Vlakke, iets gewelfde voet, aan de onderzijde geslepen met ovalen, alternerend een dubbele lijn, weggeslepen pontilmerk. Gefacetteerde balusterstam met knoop, veelhoekig geslepen dubbelwandige conische kelk met 'Zwischengold' decoratie in goud, de naad ca. 1 cm van de mondrand: boven een ornamentrand van bandwerk, bladvoluten en bloemfestoenen een voorstelling van een schip aan de kade, het lossen van goederen en een pakhuis, waarboven het opschrift: "HET WELVAREN VAN DE NIGOTSY". Op de bodem in goud ruitwerk omgeven door acanthusblad. Gewelfd gefacetteerd deksel met spitse dubbele knop, passend bij de stam; bovenkant deksel dubbelwandig met 'Zwischengold' versiering van bandwerk, identiek aan rand op kelk.



COMMENTAAR

De uitvinding van 'Zwischengoldglas' ligt enigszins in het verlengde van goudrobijnglas. Van deze techniek wordt voor het eerst melding gemaakt door Johann Kunckel in 1679, die de uitvinding ervan toeschrijft aan een glaskunstenaar met de initialen H.I.S. Kunckel beschrijft hoe van twee precies in elkaar passende bekers de grootste van binnen wordt voorzien van een geschilderde marmerimitatie waarin versieringen of steenaders zijn uitgespaard, terwijl de kleinste aan de buitenkant is overtrokken met een laagje bladgoud. Na het in elkaar schuiven van de bekers, worden de bovenranden aan elkaar gelijmd. Op precies dezelfde wijze is een klein veelhoekig geslepen bekertje in het Kunstmuseum vervaardigd. Er zijn meer dan vijftig bekers met een dergelijke goud- en marmerversiering bekend die gemaakt zijn in de door Kunckel beschreven techniek. Deze bekers zijn tot in de achttiende eeuw vervaardigd in een werkplaats in Saksen of Bohemen (Von Saldern 1976). Een verbetering ten opzichte van de verlijmde mondranden zijn de glazen waarbij de naad tien- tot vijftien milimeter onder de mondrand ligt waardoor verontreiniging door intrekkend vocht wordt voorkomen. Bij deze, meestal veelhoekig geslepen 'Zwischengold' bekers en bokalen is de uit bladgoud opgebouwde en uitgesneden versiering geplakt op de buitenkant van de binnenbeker. De exact daaromheen passende buitenbeker beschermt de decoratie tegen afslijten, waardoor de gouden voorstelling er vaak nog uitziet alsof deze gisteren is gemaakt. 'Zwischengoldglas' is vooral in Bohemen en Silezië in grote hoeveelheden vervaardigd. Deze glazen konden ook in Holland worden besteld, zoals blijkt uit Nederlandse opschriften. Zie over de moeilijke techniek van het 'Zwischengoldglas': Rydlová, Drobny 2007.



VOORSTELLING

De bokaal is bijzonder, omdat de voorstelling is voorzien van een Hollandse tekst en om die reden een Hollandse opdracht zal zijn geweest. Het glas behoort tot een groep dekselbokalen, zoals een bokaal in het Rijksmuseum en in het Passauerglasmuseum, die waarschijnlijk zijn vervaardigd in dezelfde werkplaats. Niet alleen zijn de vorm van het glas en de ornamentrand in goud onder en boven de voorstelling precies dezelfde, ook het medaillon in de bodem van de kelk vertoont hetzelfde ruitwerk- of schaakbordpatroon (Ritsema van Eck, Zijlstra-Zweens 1993, nr. 407; Drahotová 1995 a, nr. l. 25)



BRON

Pijzel-Dommisse, Eliëns 2009

J. Pijzel-Dommisse, T.M. Eliëns, cat. tent. Glinsterend Glas. 1500 jaar Europese Glaskunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, Zwolle/Den Haag (Gemeentemuseum Den Haag) 2009, nr. 236



Vermelde literatuur/referenties:



Drahotová 1995 a

O. Drahatová, 'Zwischengolgläser', in: Das Böhmische Glas 1700-1950, Band I: Barock, Rokoko, Klassizismus, Passau (Passauer Glasmuseum) 1995, p. 56-63



Ritsema van Eck, Zijlstra-Zweens 1993

P.C. Ritsema van Eck, H.M. Zijlstra-Zweens, cat. Glass in the Rijksmuseum, I, Zwolle/Amsterdam (Rijksmuseum) 1993



Rydlová, Drobny 2007

E. Rydlová, P. Drobny, 'Zwischengoldgläser from the Museum of Decorative Arts in Prague', in: Journal of Glass Studies 49 (2007), p. 103-126



Von Saldern 1976

A. von Saldern, 'Zwischengoldgläser mit marmierter Lackbemahlung', in: Anzeiger des Germanischen Nationalmuseums, Neurenberg 1976, p. 133-14