Goblet, so-called funnel goblet

BESCHRIJVING

Zogenaamde trechterbokaal op concaaf conische voet, neerwaarts omgeslagen rand. Nodus tussen twee dunne doorzichtige schijven. Voet en nodus met ingesmolten opaak witte glasdraden in 'vetro a fili' techniek. Trechtervormige kelk, voor de onderste helft met opgelegde ribben van witte glasdraden. Daarboven twee opgelegde horizontale banden met tussen twee egaal witte glasdraden een draad met fijne getordeerde witte draden, 'vetro a retorti'.



COMMENTAAR

Het glas behoort tot de vroegste voorbeelden van filigraanglas. Niet alleen het model, maar ook de combinatie van op de kelk opgelegde draden (de oudste techniek) en in de voet en nodus íngesmolten witte draden rechtvaardigt een vroege datering. Volgens oude aantekeningen heeft de Duitse glasexpert Robert Schmidt het glas als een zéér vroeg voorbeeld van a reticello gekwalificeerd. Echt reticello is het glas overigens niet (verg. cat.nrs. 89 en 90 ), maar a retorti tussen fili in de horizontaal opgelegde draden.

R. Zahn vermeldt in zijn uit 1921 daterende publicatie over de collectie Friedrich von Gans, waarvan hij conservator was, de herkomst van onze trechterbokaal uit de collectie Durighello als bodemvondst uit Syrië. Een nagenoeg identiek, eveneens in Syrië opgegraven glas bevindt zich in het Musée National van Damascus (Al-‘Ush, Joundi, Zouhdi 1976, p. 267, fig. 153). Het vertoont dezelfde trechtervorm en dezelfde combinatie van een voet en nodus met ingesmolten draden en een kelk met opgelegde draden. Beide bokalen vormen een belangrijk bewijs voor de vroege handel van glas vanuit Venetië naar het Midden-Oosten (Charleston 1964). Ook in de Nederlanden zijn in de zestiende eeuw identieke trechterbokalen terecht gekomen, zoals een groot fragment van een dergelijk glas, in Middelburg in de bodem gevonden, bewijst (Henkes 1994, p. 202).

In de collectie van het British Museum bevindt zich een vergelijkbaar onaangetast glas, dat Tait midden zestiende eeuw dateert. De in Syrië en Middelburg gevonden glazen zijn in vergelijking met dit laatste exemplaar nog iets gotischer van vorm en om die reden vroeger te dateren.



BRON

Pijzel-Dommisse, Eliëns 2009

J. Pijzel-Dommisse, T.M. Eliëns, cat. tent. Glinsterend Glas. 1500 jaar Europese Glaskunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, Zwolle/Den Haag (Gemeentemuseum Den Haag) 2009, nr. 88



Vermelde literatuur/referenties:



Al-‘Ush, Joundi, Zouhdi 1976

A. Al-‘Ush, A. Joundi, B. Zouhdi, Catalogue du Musée National de Damas, Damascus (Musée National) 1976



Charleston 1964

R. J. Charleston, 'The import of Venetian Glass into the Near-East, 15th-16th century', in: Annales 3 (1964), p. 158-168



Henkes 1994

H. E. Henkes, Glass zonder glans. Vijf eeuwen gebruiksglas uit de bodem van de Lage Landen 1300-1800, Rotterdam (Rotterdam Papers 9) 1994



Zahn 1921

R. Zahn, Galerie Bachstitz, II, Berlin 1921