Piet Zwart [1885-1977]

Gypsy

De verleiding is groot om deze foto te interpreteren als een typisch voorbeeld van de maatschappijkritische fotografie, die de begin 1931 - naar Russisch en Duits voorbeeld - opgerichte Vereniging van Arbeiders-Fotografen beoogde. Het is echter de vraag in hoeverre een dergelijke interpretatie gerechtvaardigd is. Ondanks zijn grafische werk voor grootindustriële opdrachtgevers, zoals de Nederlandsche Kabelfabriek in Delft, is Piet Zwart zeker links georiënteerd, maar aanwijzingen ontbreken dat hij zijn camera vóór 1932 actief in dienst heeft gesteld van de politieke strijd.



Piet Zwart is nog maar net begonnen met fotograferen, wanneer hem in 1929 wordt gevraagd om de Nederlandse inzending samen te stellen voor de fameuze tentoonstelling 'Film und Foto' in Stuttgart. Terugblikkend hierop schrijft hij bijna twee decennia later, onder de titel 'Gereinigde fotografie', het volgende over zijn eigen werk en dat van Gerard Kiljan en Paul Schuitema:



"Ik ben van mening, dat het feit dat we alle drie voor reclame bruikbare foto's maakten onze fotografische ontwikkeling heeft beïnvloed, gedeeltelijk bevorderd, aan de andere kant belemmerd. We werden er door gedwongen zeer exact te werken zonder compromissen; reclame verdraagt geen gevoels-excessen. Dat lag echt in onze lijn. We maakten over het algemeen practisch bruikbare foto's. Indien een latere generatie opmerkt, dat we te weinig de mens in onze foto's betrokken hebben, dan is dat terecht. We waren niet in de eerste plaats reportage-fotografen. Een beeld van de tijd hebben we niet gegeven, hetgeen inderdaad een devaluatie van onze actie betekende". Dit artikel besluitend met: "Het is niet meer belangrijk alleen maar ooggevallige foto's te maken; dat is camouflage, in wezen reactie en geen progressie. Niet voor de verblindende glans hebben wij getracht het wapen te reinigen".



Het onderwerp voor deze foto is in Zwarts oeuvre inderdaad nogal uitzonderlijk en dient zich aan bij de voordeur van zijn huis aan de Rijksstraatweg in Wassenaar. Het betreft een bedelende zigeunerin met haar zoontje die op 9 juli 1931 bij hem aanbelt. Van haar maakt hij vier duidelijke geposeerde opnamen en één van haar zoontje. "Het matglas is het strijdperk" stelt Zwart bij herhaling, waarmee hij het gebruik van retouches en uitsneden verwerpt. Ook in dit opzicht is deze foto uitzonderlijk, want het is een uitsnede uit een groter glasnegatief.