César Domela [1900-1992]

Photomontage for Ruths-Speicher

Als zoon van de anarchistische voorman Ferdinand Domela-Nieuwenhuis, lijkt César Domela voorbestemd om in de voetsporen van zijn in 1919 overleden vader te treden. Maar hij verkiest het kunstenaarschap en krijgt vooral bekendheid door zijn bijdrag aan de ontwikkeling van het reliëf als kunstvorm. Het Gemeentemuseum Den Haag bezit wat dit betreft het sleutelstuk, No. 10 Neoplastische compositie losangique uit 1930, verworven in samenhang met de solotentoonstellingdie het museum in 1960 aan zijn werk wijdt. Twintig jaar later volgt een tweede solotentoonstelling. Daarin wordt voor het eerst sinds vele decennia opnieuw aandacht besteed aan zijn werk als interieurarchitect, typo- en fotograaf. Met name in zijn Berlijnse jaren (1927-1933) vormt de reclame en grafische vormgeving een belangrijk werkterrein voor Domela. Hiervoor vindt hij aansluiting bij de 'Gruppe radikale Werbegestalter' met onder anderen Kurt Schwitters, Willi Baumeister, Jan Tschichold en Friedrich Vordemberge-Gildewart als andere leden. Begin 1928 omgedoopt tot 'ring neuer werbegestalter' breidt deze groep zich internationaal al snel uit. Hun reclameactiviteiten en die van geestverwanten worden in 1930 door Heinz en Bodo Rasch geboekstaafd in 'Gefesselter Blick - 25 kurze Monografien un Beiträge über neue Werbegestaltung'. Domela licht er enkele van zijn reclamewerken uitgebreid in toe. Bij twee fotomontages voor een brochure over warmteopslagtanks van Ruths-Speicher schrijft hij:



"De vele interessante details tijdens de fabricage laten zich natuurlijk het beste in een film tonen: men loopt om de dingen heen, ziet ze van alle kanten, ziet hun opbouw en werking. Hier werd dienovereenkomstig een hele film in één beeld samengevat. Belangrijke punten uit de 'film' zijn ruimtelijk met elkaar in verband gebracht, zodat het razendsnel verkennende oog van de beschouwer een volstrekt plastische indruk krijgt. Hij wordt in beweging gebracht en bevindt zich temidden van de dingen".



De fotomontage is zo wezenlijk voor de ontwerppraktijk van Domela dat hij in 1930 in Berlijn een eerste internationale tentoonstelling organiseert over de voorgeschiedenis en actuele betekenis van deze techniek. Gezien zijn achtergrond is het niet verwonderlijk dat naast de reclame in deze tentoonstelling ruime aandacht wordt besteed aan de politieke toepassingsmogelijkheden van de fotomontage. Behalve voor boekomslagen gebruikt César Domela de fotomontage ook voor anarchistische brochures en tenslotte in 1937 voor een affiche tegen het Spaanse fascisme.