Man Ray [1890-1976]

Taï Aagen-Moro

Parijs is vanaf 1900 tot de Tweede Wereldoorlog het brandpunt van de internationale avant-gardekunst, een ware smeltkroes van schilders, schrijvers, componisten en fotografen die overal vandaan komen. Om per discipline de top-4 van belangrijkste émigrés maar even te noemen: Picasso arriveert uit Spanje, James Joyce uit Ierland, Igor Stravinsky uit Rusland en Man Ray uit de Verenigde Staten. Tot 1920 strijkt men voornamelijk neer in het pittoreske Montmartre. Hierna wordt het zuidelijker gelegen stadsdeel Montparnasse hét kunstkwartier van de lichtstad.

In het aantrekkelijke internationale kunstklimaat van de Franse hoofdstad speelt Man Ray een belangrijke verbindende rol. Met zijn vernieuwende schilderijen en objecten behoort hij tot de groep dadaïsten en surrealisten, en met zijn experimentele foto's (solarisaties en fotogrammen - aloude en beproefde dokatechnieken die hij nieuw leven inblaast) bewijst hij zich als een van de eerste 'fotokunstenaars'.

Naast zijn autonome kunstuitoefening, bestiert Man Ray van 1921 tot 1940 een uiterst succesvolle portretstudio waar 'tout le monde' zich door hem laat fotograferen. Hoewel, niet iedereen. Want de Amerikaan durft prijzen te vragen. Rijke snobs betalen duizend francs, terwijl men elders in Parijs circa 35 francs voor een fotoportret neerlegt. Vrienden en mensen die hij fotografisch interessant vindt, betalen soms niks. Deze selectieve benadering past Man Ray ook toe op de stijl van fotograferen. Dikwijls is hij het experimenteren beu en maakt hij romantische, sferische portretten in de stijl van het picturalisme. De invloed van zijn leermeester Alfred Stieglitz (Hoboken 1864-1946) en zijn bewondering voor schilders als Johannes Vermeer laten zich dan gelden.

Het portret uit 1934 van de Nederlandse dame Taï Aagen-Moro (Amsterdam, 1890-1979) behoort tot deze behoudende categorie. Los van de onomstreden signatuur van de fotograaf (met rood potlood rechtsonder op de beeldzijde aangebracht), is deze foto niet meteen herkenbaar als een typische Man Ray. Maar het is bekend van hem dat hij zich deels verzette tegen de opvattingen van de aanhangers van de Nieuwe Fotografie, namelijk dat een portret onopgesmukt en waarachtig moet zijn, waarbij elke porie en rimpel scherp in beeld is gebracht. Behalve experimenteel kunstenaar, heeft Man Ray immers ook naam gemaakt als celebrity- en modefotograaf met een chique en exclusief imago. Het streven naar romantische schoonheid hoort hier wellicht bij.

Rest ons de vraag: wie was toch die vrouw met de mysterieuze naam Taï Aagen-Moro? Het antwoord is te vinden bij Theo van Doesburg.