Ontdek de collectie
Kunstmuseum Den Haag heeft een schatkamer van meer dan 160.000 kunstwerken. Hier werken we aan de online ontsluiting van de hoogtepunten uit deze collectie.
Harlekijn van Julio González
In 1930 werkte Julio González aan een beeld dat hij de titel Harlekijn zou geven (afb.1). De harlekijn was een clowneske figuur die snel van gedaante kon verwisselen uit de Commedia dellʼarte, een Italiaanse vorm van volkstoneel. González werkte al twee jaar nauw samen met Picasso aan een reeks sculpturen. In diens oeuvre is de harlekijn een terugkerend personage (zie bijvoorbeeld Harlekijn, 1913, Gemeentemuseum Den Haag). Picasso identificeerde zich met deze clown, die hij gebruikte om zijn transformaties als mens en als kunstenaar te illustreren. Picasso was niet een kunstenaar, hij kon, getuige zijn vele stijlen, ‘elkeʼ kunstenaar zijn. González daarentegen zou in zijn werk slechts eenmaal aan deze figuur refereren.
Harlekijn is González’ meest geavanceerde sculptuur tot dan toe. De theaterfiguur wordt niet letterlijk verbeeld maar gesuggereerd door een compositie van vormen en volumes. Een ijzeren plaat met diamantpatroon brengt het pak van de harlekijn in herinnering en de deels doorzichtige driehoek zijn puntige hoed. De stakerige gebogen armen geven de figuur zijn speelse houding. We zijn geneigd een sculptuur te begrijpen als een doorlopende vorm. Gonzálezʼ Harlekijn tart deze wens. Hoe de onderdelen zich verhouden is niet te begrijpen vanuit een enkelzijdig gezichtspunt: wanneer je eromheen loopt is er steeds een verrassend perspectief.
In 1932, aan het einde van de samenwerking met Picasso, schreef González een eerste concept van een essay dat hij wilde publiceren onder de titel ‘Picasso sculpteur et les cathédrales’. Het is de meest expliciete documentatie van hun samenwerking en het getuigt van de bewondering die González voor hem had. Hij zet Picasso op een voetstuk en lijkt zich ook met hem te hebben geïdentificeerd. Over zijn tekst, die in 1936 in bewerkte vorm gepubliceerd werd in het tijdschrift Cahiers dʼArt zei hij tegen een familielid: ‘Als ze niet geïnteresseerd zijn om mijn boek over Picasso te publiceren, dan verander ik gewoonweg de naam en zet de mijne ervoor in de plaats.’
In het essay valt onder meer te lezen: ‘In 1908 ten tijde van zijn eerste kubistische schilderijen, gaf Picasso ons vorm, niet als een projectie van het object, maar door vlakken, syntheses en de kubus hiervan reliëf te geven, zoals in een constructie. Picasso vertelde me dat je ze bij deze schilderijen alleen hoeft uit te knippen […] en je bevindt je in de aanwezigheid van een sculptuur.’
González’ Harlekijn lijkt precies aan deze beschrijving te voldoen: een sculptuur gemaakt uit de uitgeknipte kubistische vormen van een schilderij. Symbolisch gezien lijkt het beeld de belichaming van de identificatie met zijn vriend Picasso. Omdat het de enige keer is dat hij het thema van de harlekijn in zijn oeuvre zou toepassen, is het tegelijkertijd de markering van zijn eigen definitieve transformatie van ambachtsman tot avant-gardist. In de jaren dat hij met Picasso samenwerkt, komt hij tot zijn zeer unieke en vooruitstrevende vorm van metaalsculptuur. Beeldhouwer en navolger David Smith noemde hem in zijn Gonzalez. Master of the Torch (1954) de vader van de metaalsculptuur en zo wordt hij tot op de dag van vandaag gezien.
Gonzálezʼ Harlekijn (1930) is te zien in de tentoonstelling González, Picasso en vrienden (25 november t/m 2 april 2018), naast Picassoʼs Harlekijn (1913) uit de collectie van het Gemeentemuseum Den Haag. Het schilderij werd in 1956 aangekocht door toenmalig directeur Louis Wijsenbeek samen met de schilderijen Vrouw met Mosterdpot (1910) en Sybille (1921). Destijds werd de aankoop gezien als een impulsieve, ondoordachte aanschaf. In werkelijkheid is het een van de meest spectaculaire aankopen in de geschiedenis van het museum ooit.
Meer lezen? Bij Uitgeverij Hannibal verschijnt eind november een catalogus behorende bij de tentoonstelling ‘González, Picasso en vrienden’, waarin voor het eerst een bewerkte versie van González’ tekst ‘Picasso sculpteur et les cathédrales’ (1932) in het Nederlands zal verschijnen.
Met verder bijdragen van onder meer conservator Laura Stamps, González-expert Tomás Llorens en Picasso-expert Marilyn McCully, €29,95.
