2023: Den Haag stad van Escher

Van optische illusies en onmogelijke architectuur tot natuurgetrouwe landschappen: het werk van Maurits Cornelis Escher (1898-1972) bevat het allemaal. In 2023 is het 125 jaar geleden dat de kunstenaar werd geboren. Met de grootste museale Eschercollectie ter wereld vormen Kunstmuseum Den Haag en Escher in Het Paleis het centrum van dit bijzondere jubileumjaar.

Het jubileumjaar 2023: Stad van Escher wordt mede mogelijk gemaakt door Gemeente Den Haag.

Bekijk alle activiteiten op Escher2023.nl

Dit jaar wordt Den Haag letterlijk de stad van Escher. Een aantal iconische gebouwen zijn speciaal voor dit jubileumjaar aangekleed in Escherstijl. Let op als je door de stad loopt, want je kunt je ogen niet geloven! De optische illusies op de gebouwen zijn ontworpen door Studio VollaersZwart.

Naast de iconische gebouwen siert de hele stad zich in Escherstijl, met prachtige Escher etalages in diverse winkelgebieden. Speciaal voor midden- en kleinbedrijven waren er speciale pakketten ontwikkeld om bedrijven en winkels om te toveren tot optische illusies. Heb jij ze al gespot?

Stap in de wereld van Escher. Dat kon letterlijk in Escher – Andere wereld in Kunstmuseum Den Haag. In deze tentoonstelling beleefde je het werk van Escher als nooit tevoren. Zijn beroemde prenten, waarin optische illusies, onmogelijke architectuur, reflectie en natuur centraal staan, werden hier gecombineerd met spectaculaire installaties van het Belgische kunstenaarsduo Gijs Van Vaerenbergh. De wisselwerking tussen Eschers prenten en de ruimtelijke installaties van Gijs Van Vaerenbergh creëerde zowel een unieke beleving als een uitdieping van Eschers werk.

Stap in de wereld van Escher met Gijs van Vaerenburgh

Video: Studio Gerrit Schreurs

Stap in de wereld van Escher met Gijs van Vaerenburgh

Video: Studio Gerrit Schreurs

Sinds 2009 organiseert Kunstmuseum Den Haag museumavonden voor alle inwoners van Den Haag. Zo was het hele museum ook open tijdens de tentoonstelling: Escher – Andere wereld. Er waren activiteiten zoals rondleiding, lezingen en creatieve workshops.

Met KAPLA-blokken kon je je eigen bouwwerk maken, geïnspireerd op de prenten van Maurits Cornelis Escher. Dit kon tijdens de duur van de tentoonstelling Escher – Andere wereld in Kunstmuseum Den Haag. Dagelijks zagen we zo de mooiste werken ontstaan in het museum.

KAPLA op de Erezaal - Kunstmuseum Den Haag

3 november 2023 t/m 24 maart 2024

De geliefde thema’s van M.C. Escher zijn nog springlevend. Tot op de dag van vandaag zien we hoe kunstenaars optische illusie, reflectie, natuur en architectuur als uitgangspunt nemen voor hun kunstwerken. In de grote najaarstentoonstelling Net als Escher laat Escher in Het Paleis zien hoe hedendaagse kunstenaars en ontwerpers als Damien Hirst, Iris van Herpen, Chris Ofili en Carlijn Kingma het gedachtegoed van Escher uitdagen.

Met ruim 120 prenten zijn bij Escher in Het Paleis altijd de bekendste werken en een selectie van steeds wisselende grafiek en vlakvullingen uit het oeuvre van Maurits C. Escher (1898-1972) te zien. U kunt hier het hele jaar door genieten van zijn werk, van zijn vroege Italiaanse landschappen tot zijn kenmerkende vlakvullingen, zijn onmogelijke gebouwen en zijn wereldberoemde Metamorphoses. Dit werk wordt getoond in een koninklijke ambiance: het voormalige winterpaleis van Koningin-Moeder Emma.

In 2023 is het 125 jaar geleden dat Maurits Cornelis Escher (1898-1972) werd geboren. Het succes van Escher wordt gevierd, wat niet mogelijk was geweest zonder zijn leermeester en goede vriend Samuel Jessurun de Mesquita (1868-1944). De aangrijpende werken van De Mesquita hingen zij aan zij met het werk van zijn beroemdste leerling in Escher in Het Paleis.

Lees meer over de tentoonstelling: De ontdekker van Escher: Samuel Jessurun de Mesquita

125 jaar M.C. Escher wordt in 2023 in de hele stad gevierd met tentoonstellingen, activiteiten, gebouwen in Escherstijl en met alle inwoners van Den Haag. Een van de hoogtepunten is de Megamorfose, een gigantisch kunstwerk dat is geïnspireerd op de Metamorphoses van Escher. Honderden schoolkinderen uit alle stadsdelen van Den Haag hebben meegewerkt aan deze co-creatie die van 20 juni tot en met 30 augustus te zien is geweest in het Atrium, het ontmoetingscentrum in het stadhuis van Den Haag. Bekijk onderstaand de foto's van de museumles voor de Megamorfose door fotograaf Fred Ernst.

Podcastaflevering: ‘Het geheim van M.C. Escher'

In de podcastserie ‘Het geheim van…’ gaat Splinter Chabot op zoek naar de geheimen achter het wereldwijde succes van Rembrandt, Mondriaan, Iris van Herpen, Erwin Olaf en natuurlijk M.C. Escher. In de aflevering over Escher proberen Splinter Chabot en conservator Judith Kadee het mysterie te ontrafelen van de kunstenaar die het onmogelijke mogelijk laat lijken. De podcastserie is gratis te beluisteren via alle podcastapps, zoals Spotify, Apple Podcasts en Google Podcasts.

Documentaire: ‘Escher: het oneindige zoeken’ - Robin Lutz

De Haagse regisseur Robin Lutz maakte in 2018 de succesvolle documentaire ‘Escher: het oneindige zoeken’. Hierin volg je als kijker de kunstenaar via zijn brieven en dagboeken. Escher neemt ons mee op reis door zijn leven. Wij volgen hem op zijn reizen door Italië, Zwitserland en Spanje, op zoek naar inspiratie, en beleven mee hoe hij al puzzelend tot zijn grote werken komt. Hij vertelt over zijn verwondering, twijfels en successen, en geeft zijn visie op zijn eigen werk.

2023 Den Haag stad van Escher komt tot stand dankzij samenwerking door vele partners in de stad. De initiatiefnemers voor dit jubileumjaar zijn Kunstmuseum Den Haag, Escher in Het Paleis en Gemeente Den Haag. Op tal van andere plekken in de stad kun je Escher ontdekken. Voor meer informatie kijk ook op Escher2023.nl.

Hoofdpartners Escher themajaar

Culturele partners

Voor meer informatie kijk ook op Escher2023.nl.

Maurits Cornelis Escher wordt op 17 juni 1898 geboren in Leeuwarden en groeit grotendeels op in Arnhem. Ondanks dat hij zijn eindexamen niet haalt, begint hij in 1918 aan de studie bouwkunde aan de Technische Hogeschool in Delft. Al snel breekt hij zijn studie af om deze voort te zetten aan de School voor Bouwkunde en Sierende Kunsten in Haarlem. Daar stapt hij in 1919 over van bouwkunde naar grafiek, gestimuleerd door zijn leraar grafische technieken Samuel Jessurun de Mesquita.

In zijn vroege werk kiest hij voor een breed scala aan traditionele onderwerpen. Zo verkent hij zijn talent in houtsneden van onder meer personen, landschappen, stadsgezichten en Bijbelscènes. Na het afronden van zijn opleiding reist hij door Zuid-Europa. Hij wordt verliefd op Italië en het landschap, maar ook op de Zwitsers-Russische Jetta Umiker. Na hun huwelijk in 1924 vestigt het kersverse stel zich in Rome, van waaruit Escher vele reizen door het land maakt. Daar focust hij zich op de natuur, landschappen, maar ook de boogconstructies en zuilen in kerken en steegjes en trappen in oude stadjes. Ook reizen naar Spanje hebben invloed op Eschers artistieke ontwikkeling, waaronder bezoeken aan het Alhambra in Granada en de Mezquita in Córdoba. Steeds meer gaat Escher het experiment met de architectuur aan. In zijn prenten kiest hij voor een extreem perspectief op bouwwerken en regelmatig verkent hij de grenzen van de werkelijkheid. Vanaf 1926 exposeert hij met enige regelmaat in Italië en Nederland, o.a. bij de Haagse Pulchri Studio, maar ook in Warschau, Praag en Madrid. Vanaf 1929 maakt Escher ook steeds vaker litho’s. Zijn reizen door Italië, Spanje en Corsica blijven hem inspiratie bieden voor zijn kunst. In 1935 vertrekt hij uit Italië, maar het landschap van Zwitserland en – na nog een verhuizing - België inspireert hem nauwelijks en Escher wendt zich steeds meer tot zijn fantasie. Zijn eerdere fascinatie voor landscapes verandert in die voor mindscapes: fantasievolle ‘landschappen’, gemaakt in Eschers eigen hoofd. Urenlang kan hij nadenken over nieuw te scheppen werelden vol onmogelijkheden, maar met Italië altijd in zijn achterhoofd. Na een lange zeereis naar Spanje in 1936 stort hij zich weer op het maken van vlakvullingen. Deze aaneensluitende patronen vormen vanaf dat moment steeds vaker de basis voor zijn prenten.

Vanaf 1941 vestigt hij zich in het Nederlandse Baarn, waar hij het grootste deel van zijn leven zal blijven wonen en veel van zijn bekendste prenten zal maken, zoals Waterval, Belvédère en Relativiteit. Met zijn optische illusies vol onmogelijkheden wordt Escher wereldberoemd. Zijn carrière neemt een vlucht na twee artikelen in de Amerikaanse tijdschriften Time en Life in de jaren 50. Ook zijn succesvolle tentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam in 1954 ten tijde van het Internationaal Mathematisch Congres zorgt voor een stroom aan nieuwe liefhebbers. Wiskundigen en andere wetenschappers bewonderen zijn werk en geven hem op hun beurt weer artistieke inspiratie. Door zijn populariteit en ook zijn achteruitgaande gezondheid maakt Escher steeds minder nieuw werk, maar drukt hij wel prenten bij op verzoek van klanten. Hoewel het zijn tijd opslokt, ziet hij het als de roeping van de graficus: zo veel mogelijk mensen blij kunnen maken met zijn werk.

In 1968 wordt in het Haags Gemeentemuseum (nu Kunstmuseum Den Haag) Eschers eerste grote overzichtstentoonstelling gehouden, ter ere van zijn 70ste verjaardag. In 1969 ontwerpt Escher zijn laatste houtsnede: Ringslangen. Daarna drukt hij nog wel eens ouder werk af, maar hij maakt geen nieuwe prenten meer. Omdat Eschers gezondheid achteruitgaat, woont hij vanaf 1970 in het Rosa Spier Huis te Laren. In deze woon- en werkgemeenschap van kunstenaars en wetenschappers omringt hij zich met gelijkgestemden. M.C. Escher overlijdt uiteindelijk op 27 maart 1972 in het Diakonessehuis te Hilversum.

De verzameling werk van Escher bij Kunstmuseum Den Haag is de grootste museale Eschercollectie ter wereld. Dat komt dankzij de band die Escher met het museum opbouwde sinds zijn overzichtstentoonstelling in 1968: De werelden van M.C. Escher. Deze eerste grote overzichtstentoonstelling van Eschers oeuvre maakte Escher zelf mee en hij was er zeer over te spreken. Naar aanleiding van De werelden van M.C. Escher richtte o.a. J.L. Locher – toenmalig conservator van het prentenkabinet en later directeur van het museum – een stichting op met als doel een Eschercollectie voor Nederland aan te leggen, met als thuisbasis Kunstmuseum in Den Haag. Uiteindelijk verwerft het Kunstmuseum na zijn overlijden een aanzienlijk deel van Eschers oeuvre.

Kunstmuseum Den Haag is een van Nederlands meest vooraanstaande musea voor moderne en hedendaagse kunst. Met een collectie die beeldende kunst, toegepaste kunst en mode omvat en waarbij het zwaartepunt o.a. ligt bij De Stijl, de Haagse School, Delfts blauw en Duits expressionisme, is het Kunstmuseum toonaangevend in het (inter)nationale museale landschap. Naast het oeuvre van Piet Mondriaan is ook het oeuvre van M.C. Escher een van de verzamelkernen: het museum heeft de meest omvangrijke publieke verzameling ter wereld met bijna al zijn grafische werk, een grote collectie tekeningen en een veelomvattend archief vol brieven, foto’s en andere persoonlijke documenten van Escher.

Sinds 2002 is Escher in Het Paleis gevestigd in Paleis Lange Voorhout in Den Haag. Met ruim 120 prenten zijn bij Escher in Het Paleis altijd Eschers bekendste werken uit de Eschercollectie van het Kunstmuseum te bewonderen. Deze schitterende prenten worden getoond in een koninklijke ambiance: het voormalige winterpaleis van Koningin-Moeder Emma. Voordat Paleis Lange Voorhout aan Escher gewijd werd, waren hier tussen 1994 en 1996 overigens ook al presentaties van de verzameling te zien.

Kunstmuseum Den Haag en Escher in Het Paleis zijn twee aparte stichtingen, maar nauw verbonden door de collectie. Op allerlei vlakken werken de organisaties samen, van het beheer en behoud van de collectie, ontsluiting van kennis over Escher tot aan het maken van tentoonstellingen.