gravure: Daniël Henriques de Castro [1806-1863]

Beker op voet

BESCHRIJVING

Massieve geschulpte tienhoekig geslepen voet, doorlopend in korte stam. Cilindrische kelk, onderste deel geslepen in tien facetten, bovenste deel gegraveerd met het portret van een lezende vrouw met bril, in een ronde omlijsting van bloemen, korenaren en een vlinder. Gesigneerd midden onder het medaillon: "DH d Castro 1857".



VERVAARDIGING

De apotheker, kunstverzamelaar en medeoprichter van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap, Daniël Henriques de Castro, was een zeer verdienstelijke graveur. Hij heeft een aanzienlijk oeuvre gesigneerde glazen vervaardigd die veelal geschonken werden aan familieleden van zijn uitgebreide Joodse familie. Zelf bezat hij een collectie zeventiende- en achttiende-eeuwse gegraveerde glazen die door zijn zoon aan het K.O.G. is geschonken en zo in het Rijksmuseum is terechtgekomen. Deze zoon David was een van de eerste Nederlanders die over dit onderwerp publiceerde (De Castro 1883). Het graveerwerk van Daniël is van hoge kwaliteit, verfijnd uitgevoerd in een zeer herkenbare stijl, zeker wat betreft het loofwerk. Hij werkte zowel in de lijntechniek als de stippeltechniek. Als onderwerp koos hij portretten, historiserende voorstellingen, serieuze teksten en geestige gedichtjes voor de ontvanger van het glas. De meeste glazen van zijn hand worden bewaard in het Rijksmuseum en het Joods Historisch Museum in Amsterdam (Ritsema van Eck 1995, nr. 149-173; Voolen 1989).



VOORSTELLING

In de achttiende eeuw nam de belangstelling voor diamantgegraveerde glazen af ten gunste van radgegraveerde en geslepen glazen. Werden diamantgravures aangebracht op roemers en façon de Venise glas, voor de radgravures kwam in toenemende mate Duits krijtglas of Engels loodglas beschikbaar waarin de nieuwe mogelijkheden van deze techniek prachtig tot hun recht kwamen. Slechts een kleine groep amateurgraveurs en professionele kunstenaars beoefende in de achttiende eeuw de techniek van de diamantgravure. Het museum bezit onder andere een gesigneerd voorbeeld van T.V. Borckeloo . In de negentiende eeuw beleefde de diamantgravure nog een kleine opleving met het werk van Andries Melort en Daniël Henriques de Castro, beide met voorbeelden in de collectie aanwezig .



VOORSTELLING

De vorm van het glas met een portret daarop past in de negentiende-eeuwse traditie, zie Schmidt 1926, p. 19. De Castro gebruikte het motief van een oudere, lezende vrouw met bril nog een keer, zie Ritsema van Eck 1995, nr. 152. Zoon David H. de Castro Dzn beschrijft in 1883 een 'ale-glas' in de collectie Rudolph Kijzer, waarop in een medaillon een oude vrouw met knijpbril is weergegeven, naar de prent 'La Devoté' van Theodorus de Roode. Mogelijk betreft het hier het glas van onze collectie.



BRON

Pijzel-Dommisse, Eliëns 2009

J. Pijzel-Dommisse, T.M. Eliëns, cat. tent. Glinsterend Glas. 1500 jaar Europese Glaskunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, Zwolle/Den Haag (Gemeentemuseum Den Haag) 2009, nr. 291



Vermelde literatuur/referenties:



De Castro 1883

D. Henriques de Castro Dzn., 'Een en ander over glasgravure', Oud Holland 1 (1883), p. 274-91



Ritsema van Eck 1995

P.C. Ritsema van Eck, cat. Glass in the Rijksmuseum, II, Zwolle/Amsterdam (Rijksmuseum) 1995



Schmidt 1926

R. Schmidt, Die Gläser der Sammlung Mühsam, Berlijn 1926



Voolen 1989

E. van Voolen, 'De Castro-glas', Nieuwsbrief van het Joods Historisch Museum 2 (1989), p. 3-4