Piet Mondriaan [1872-1944]

Compositie met gele lijnen

Piet Mondriaan (Amersfoort, 1872 – New York, 1944) is een pionier van de abstracte kunst. Zijn oeuvre is getuige van de weg die hij aflegt van figuratie naar abstractie. Vooral zijn latere geometrisch-abstracte werk met de kenmerkende horizontale en verticale lijnen en primaire kleurvlakken is wereldberoemd. Na eerst figuratief te werken Mondriaan aan het begin van de twintigste eeuw de weg naar voorstellingsloze kunst in. Mondriaan schrijft in 1919: ‘Ten slotte is den kunstenaar een bepaald natuurgegeven niet meer nodig om tot en schoonheidsbeeld te komen.’ Dan verschijnen de nu zo bekende kleuren kenmerkend voor zijn latere werk: rood, geel en blauw. Compositie met gele lijnen (1933) is wat dat betreft een atypische werk in Mondriaans oeuvre waarin hij alleen geel en wit gebruikt.



Compositie met gele lijnen komt door een initiatief van schilder Charley Toorop (1891-1955) in 1933 in de collectie van het Kunstmuseum Den Haag. Samen met bevriende kunstenaars en architecten, organiseert zij een inzamelingsactie ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van Mondriaan. Het doel is de aanschaf van doek van Mondriaan, om het te schenken aan een museum. Compositie met gele lijnen komt terecht in het Gemeentemuseum, waar men eerst niet precies weet hoe het in te passen is in de rest van de collectie. Samen met andere abstracte doeken van o.a. Bart van der Leck en Theo van Doesburg hangt het daarom ten tijde van de opening in 1935 in een van de trapportalen.



Het vierkante doek heeft een glad, gebroken wit oppervlak zonder de karakteristieke zwarte lijnen die de structuur van veel van Mondriaans andere werk bepalen. In plaats daarvan gebruikt hij hier gele lijnen. Al zijn de lijnen net te dun om vlakken te zijn, en te dik om simpelweg lijnen te zijn. De kleuren geel en wit contrasteren in toonwaarde weinig met elkaar, maar toch lijkt het contrast sterk voor het oog. Mondriaan maakte zich wel zorgen of het werk goed opgehangen zou worden, als ruitvorm namelijk, en schreef daartoe hanginstructies op de achterzijde.



Het Kunstmuseum Den Haag huist de grootste verzameling Mondriaans ter wereld. Verzamelaar Salomon B. Slijper legt vanaf 1950 samen met Louis Wijsenbeek, directeur van het Gemeentemuseum van 1950-1976, de fundamenten voor deze museale collectie schilderijen en tekeningen. Mondriaans Victory Boogie Woogie, zijn laatste werk uit 1942-1944, vormt de kroon op de verzameling.