Tafelmiddenstuk of pièce de milieu

Midden op de foto



ACHTERGROND

In de negentiende eeuw ontwikkelden zich voor het eerst grote geslepen glasserviezen naar één model. De serviezen bestonden niet alleen uit dringlazen en karaffen, maar ook uit schotels, kommen, olie- en azijnstellen, zoutvaten en kandelaren. Een groot tafelstuk in de vorm van een étagère van schalen met een vaas vormde het pièce de milieu, tijdens het dessert waren daaromheen losse fruitcoupes en roomkommen gegroepeerd. Uit de vele bewaard gebleven prijscouranten, waarin glasfabrieken hun assortiment publiceerden, blijkt hoe internationaal de modellen waren. Het dan ook bijna onmogelijk serviezen aan bepaalde fabrieken toe te schrijven. Van de Kristal- en glasfabrieken Petrus Regout & Co in Maastricht, werkzaam van 1826/1827, is bekend dat in eerste instantie onversierd kristal werd geïmporteerd uit het Belgische Val-Saint-Lambert om dit in Maastricht te laten bewerken. Zelfs de namen van serviezen, waarmee de vorm en het soort slijpsel werd aangeduid, nam men over. Bepaalde modellen bleven lang in gebruik, zoals blijkt uit de prijscouranten die Regout bijvoorbeeld in 1864, 1867, 1880, 1890 en 1891 liet verschijnen. Een herkomst van een servies uit een Nederlandse familie zou kunnen wijzen op een productie in een Belgische of Nederlandse fabriek, ware het niet dat de winkeliers van kristal als de Amsterdamse glashuizen Muller en Focke & Meltzer hun producten ook uit Engeland, Bohemen en Frankrijk haalden. Uitgebreide serviezen van kristal worden museaal nauwelijks verzameld. Het is dan ook bijzonder dat het Kunstmuseum al in de jaren vijftig goede voorbeelden in de collectie heeft opgenomen. Zie over de Nederlandse situatie: Liefkes 1985; Te Duits 1998; Duysters 2002, p. 92-96; Van der Kley-Blekxtoon 2003; Van Benthem 2005, p. 110-112 en p. 394-399. Het Corning Museum of Glass bezit de grootste collectie prijscouranten en voorbeeldboeken, waaronder die van Regout, Val-Saint-Lambert en Zoude. Een tweedelige prijscourant van Regout uit 1880 wordt in het Industrion te Kerkrade bewaard.



BESCHRIJVING

Bestaande uit een voetstuk met pin, een grote schotel met gat, en een vaasvormig bovenstuk. Achthoekig voetstuk met gewelfde voet, rustend op geschulpte rand van acht, deels met een fijn ruitmotief geslepen waaiers, welving doorlopend in een achthoekig holle balusterschacht, geslepen in facetten en kogels; klein steunvlak met pin. Vlakke schotel met schuin opstaande geschulpte rand, de onderzijde geslepen in facetten en waaiers met punten van fijn ruitslijpsel. Vaas met zeshoekig geslepen voet met vlakke bodem, een zeshoekig geslepen korte holle stam en kelkvormig lichaam, de kelk in facetten en ovale kussens geslepen, de uitstaande rand in waaiers met fijn ruitslijpsel.



COMMENTAAR

Dit tafelstuk is het pièce de milieu van een servies. Het werd met twee coupes en twee kleine compote schalen in 1960 aan het museum geschonken. In 1967 volgde het zeventiendelige servies cat. nr. 435 uit dezelfde familie. Vormen en slijpsels van dit tafelstuk, de coupes, schaaltjes en het zeventiendelige servies wijken van elkaar af. Ook voor deze serviesonderdelen geldt dat het model niet exact in de nog bestaande prijscouranten is teruggevonden, maar dat wel zeer vergelijkbare modellen zijn afgebeeld. De lagere étagère wordt ananasvaas genoemd, zie cat. nr. 435 .



BRON

Pijzel-Dommisse, Eliëns 2009

J. Pijzel-Dommisse, T.M. Eliëns, cat. tent. Glinsterend Glas. 1500 jaar Europese Glaskunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, Zwolle/Den Haag (Gemeentemuseum Den Haag) 2009, nr. 441



Vermelde literatuur/referenties:



Van Benthem 2005

B.J. van Benthem, De werkmeesters van Bennewitz en Bonebakker. Amsterdam grootzilver uit de eerste helft van de 19de eeuw, Zwolle 2005



Te Duits 1998

Th. te Duits, '''Bevriende concurentie'. Glashuis Muller en andere glas- en kristalzaken in AMsterdam', in: Vreeken 1998, p. 62-71



Duysters 2002

K. Duysters, cat. Facetten van Glas. De glascollectie van het Historisch Museum Arnhem., Arnhem (Historisch Museum) 2002



Van der Kley-Blekxtoon 2003

A. van der Kley-Blekxtoon, Kristalunie Maastricht, Lochem 2003



Liefkes 1985

R. Liefkes, 'Regout/Kristalunie', in: cat. tent. Industrie & Vormgeving in Nederland 1850/1950, Amsterdam (Stedelijk Museum) 1985