Transcripts & translations

Nederlandse vertaling:

Een Eerbetoon aan Piet Mondriaan

In dit land is er te weinig aandacht besteed aan de grondlegger van de abstracte schilderkunst.
Sinds zijn dood in 1944 in New York is er geen enkele tentoonstelling van zijn werk georganiseerd in Londen, wat zeer te betreuren is, aangezien het publiek een veel duidelijker beeld nodig heeft van wat abstracte kunst is. Dit voorjaar was er een zeer leerzame tentoonstelling over Mondriaan in het Gemeentemuseum in Den Haag. 

Ik had gehoopt dat Sir John Rotherstein deze belangrijke collectie naar de Tate Gallery zou hebben gebracht. Hij zou het publiek een grote dienst hebben bewezen door het werk van een van de pioniers te tonen, ongetwijfeld de grootste van alle abstracte schilders.

Als hij dit initiatief had genomen, had het publiek de kans gekregen om zelf te beoordelen of er achter abstracte schilderkunst een diepere betekenis schuilt dan alleen een mooie kleurcombinatie. 
In de tentoonstelling in Den Haag waren de vroege werken goed gekozen en kon het publiek zijn ontwikkeling volgen van figuratieve kunst naar kubisme tot het laatste onvoltooide schilderij uit de laatste periode voor zijn dood.

In deze collectie ziet men duidelijk hoe natuurlijke vormen werden gebruikt, terwijl er in zijn werk geen spoor meer te vinden is van de zichtbare wereld, die hij ‘neoplasticisme’ noemde: een nieuwe picturale uitdrukking gevormd door pure kleuren (de primaire kleuren), hoeken van 90 graden en platte oppervlakken.

Om Mondriaan te begrijpen, is het noodzakelijk om kennis te hebben van wat nu bekend staat als de ‘Ecole de Paris’. Hij heeft veel geleerd van de kubisten en Malevich was hem zeker niet onbekend, maar hun invloed was van korte duur en met zijn eerste neoplasticistische schilderij, bekend als de plus- en mincomposities, liet hij iedereen achter zich.
Het neoplasticisme stelt het schilderij op de ezel bloot aan risico en roept de vraag op of het primaire doel van schilderkunst is om bij de toeschouwer puur een esthetische emotie op te roepen. Persoonlijk ben ik het eens met Dylan Thomas, die schrijft: “Het doel van kunst is een nieuwe realiteit te creëren die iedereen helpt zijn kennis van zichzelf en de wereld om hem heen te vergroten.”

Een nieuwe vorm in welke kunst dan ook geeft ons een nieuwe ervaring en maakt ons bewust dat we in een bewegend universum leven. Als we beweging begrijpen als verandering, dan moet kunst een nieuwe vorm creëren om dit uit te drukken en elke nieuwe vorm is nauw verbonden met de periode waarin de kunstenaar leeft.
Mondriaan voelde zijn tijd heel sterk aan. Geen enkele andere kunstenaar die in dezelfde richting werkte als hij heeft een vorm gecreëerd die zo perfect de nieuwe visie op de beeldende kunst uitdrukt. Daarom is hij volgens mij de grootste van alle abstracte schilders.
Mondriaan en Van Gogh hadden beiden een religieuze achtergrond, dus het is niet verwonderlijk dat hij eerst een mysticus was, daarna een idealist en uiteindelijk een realist. Hij geloofde fanatiek in het creatieve potentieel van de mensheid. In zijn eigen boek legt hij dit idee in verband tot zijn werk.

Ik prijs mezelf gelukkig dat ik Mondriaan heb gekend en zijn atelier in Parijs heb mogen zien. Het was een openbaring: er was geen onderscheid tussen het atelier, de man en zijn manier van leven – het was één geheel. 

Het valt niet te ontkennen dat zijn schilderijen moeilijk te begrijpen zijn. Ze zetten al onze vooroordelen over de schilderkunst op zijn kop. Zelfs de enkele erudieten onder ons vinden het moeilijk om de volledige betekenis ervan te doorgronden.

Mondriaan werd, net als vele anderen voor hem, pas na zijn dood erkend als een meester.

Ik hoef niet te benadrukken hoe groot de invloed van Mondriaan op onze eigen moderne kunstenaars is. Die invloed is duidelijk te zien in de talrijke kunstgaleries in Londen die abstracte en non-figuratieve schilders tentoonstellen. 

In de periode dat ik deze korte waardering voor Piet Mondriaan heb geschreven, heb ik in de kranten gelezen dat de Whitechapel Art Gallery de eerste belangrijke tentoonstelling van zijn werk in Londen organiseert. 

Ik ben benieuwd hoe het publiek zal reageren op deze compromisloze abstracte kunstenaar...

Ik was van plan om over mijn eigen werk te schrijven, maar ik heb er de voorkeur aan gegeven om deze paar regels te schrijven over de man wiens naam in Engeland zeer bekend is, maar die, voor zover ik weet, tot 1955 heeft moeten wachten op de eerste belangrijke tentoonstelling van zijn werk voor het publiek.

Marlow Moss, Lamorna, Cornwall 

Brief van Piet Mondriaan aan Marlow Moss, 15 mei 1941, collectie Matthijs Erdman

Transcript: 

353 East 56th St. N.Y.C.

May 15 '41

Dear Miss Moss,

I have often thought of you what was happened. Now I get a letter from Mr. A.F. Liber who ask me to write to you about two questions: exhibition here and coming to America. I am here since October. I have a friend here who sponcered me; otherwise it would not have been possible. One must begin to ask papers to fill up at the Amer. Cons. In London. Then have a exit permit from the English Consulate. I know not better than advise you to go to my friends Mr. & Mrs. Nicholson. They are also in Cornwall since the war. Their address is Dunluce Tryalon St. Ives. 

Nederlandse vertaling: 

353 East 56th St. N.Y.C.

 15 mei '41

Beste Miss Moss,

Ik heb vaak aan u gedacht en aan wat er gebeurd is. Nu heb ik een brief ontvangen van de heer A.F. Liber, die mij vraagt u twee vragen te stellen: over tentoonstelling hier en over uw komst naar Amerika. Ik ben hier sinds oktober. Ik heb hier een vriend die mij heeft gesponsord; anders was het niet mogelijk geweest. Men moet beginnen met het aanvragen van papieren bij het Amerikaanse consulaat in Londen. Vervolgens moet men een uitreisvergunning aanvragen bij het Engelse consulaat. Ik kan u alleen maar aanraden om naar mijn vrienden de heer en mevrouw Nicholson te gaan. Zij wonen sinds de oorlog ook in Cornwall. Hun adres is Dunluce Tryalon St. Ives. 

Brief van Piet Mondriaan aan Marlow Moss, 24 september 1941, collectie Matthijs Erdman

Transcript:

P. Mondrian 353 East 56th St. N.Y.C.

Sept. 24

Dear Miss Moss,

I was very pleased to get your letter and to hear you and the friends are well and you received my letter. I am well also but had just influenza. I am so busy for an exhibition at Valentine Gallery, probably begin Nov.er So I send you only a card and hope to do follow a letter later. I think Nicholson is at the old address but I did not hear from him. Sometimes I see Calder, but Hélion is, helas, still prisoner of war. I shall try to see your work in A.B. Art Center.

Sincerely yours P. Mondrian

Nederlandse vertaling: 

P. Mondrian 353 East 56th St., New York

24 sept.

Beste Miss Moss,

Ik was erg blij uw brief te ontvangen en te horen dat het goed gaat met u en uw vrienden, en dat u mijn brief hebt ontvangen. Met mij gaat het ook goed, maar ik heb net griep gehad. Ik ben erg druk voor een tentoonstelling in de Valentine Gallery, die waarschijnlijk begin november opent. Daarom stuur ik u nu alleen een kaart en later hopelijk een brief. Ik denk dat Nicholson op het oude adres woont, maar ik heb niets van hem gehoord. Soms zie ik Calder, maar Hélion is helaas nog steeds krijgsgevangene. Ik ga proberen uw werk te zien in het A.B. Art Center.

Hoogachtend P. Mondrian

Brief van Marlow Moss aan Piet Mondriaan, 13 juni 1943, collectie RKD

Transcript: 

Cher Mondriaan,

J’ai pensé qui vous n’avez complete d’hui. J'ai vu Ben Nicholson qui m’a donné vos salutations. Pour quoi, vous ne n’avez pas ecrit, vous savex tres bien que j’aurais plaisir a vous lire? Comment ca va avec … et vole havait? Trouvez-vous que vous avez a NY. Plus de possibilite qui d’ailleur? J’ai lu que … ent realite a l’Amerique sans doute vans vis, surement qu’il a suhuit l’art d’imprenins, c’est remarque qu’il a pu s’echappes de l’Allemagne. Ou est-il maintenant? Donnez-lui ma salutations quand vous te voyez. Je me paut pas vous donnez de vanvelles de tradau Nijhoffs au Stephen … je … reen recus depuis un mois, naturellement, je suis tres inquitete o cause de a silence. Mois, je travail, je vous eneln deux photos de, mon diruis travail, ditez-moi s’il vous interessent quant van en irivy, je vous en pris.

Ne me laissez pas tres longtemps avant de vous lui.

Mes pensées

M. Moss

Translation to English: 

Dear Mondrian,

I thought you had completely forgotten me, but fortunately that is not the case, because yesterday I saw Ben Nicholson and he gave me your regards. Why haven't you written to me? You know very well that I would have enjoyed hearing from you! How are you and your work? Do you think you have more opportunities in New York than elsewhere? I read that Helion has returned to America. No doubt you have met him; he must have had a lot to process. It is remarkable that he was able to escape from Germany. Where is he now? Please give him my regards if you see him. I cannot give you any news about Mrs. Nijhoff or Stephen, as I have not heard from them for months. Naturally, I am very concerned about this silence. I am working myself. I am enclosing two photos of my latest work. Please let me know if you find them interesting when you write back to me. Don't keep me waiting too long for your next message.

Best wishes.

M. Moss

Nederlandse vertaling: 

Beste Mondriaan,

Ik dacht dat u mij compleet vergeten was, maar gelukkig is dat niet zo, want gisteren zag ik Ben Nicholson en die gaf mij de groeten van u. Waarom hebt u mij niet geschreven? U weet heel goed dat ik het leuk zou hebben gevonden om van u te horen! Hoe gaat het met u en met uw werk? Bent u van mening dat u in New York meer mogelijkheden hebt dan elders? Ik heb gelezen dat Helion is teruggekeerd naar Amerika, ongetwijfeld hebt u hem ontmoet, hij heeft beslist vele indrukken moeten verwerken, het is opmerkelijk dat hij uit Duitsland heeft kunnen ontsnappen. Waar is hij nu? Doet u hem de groeten van mij als u hem ziet. Ik kan u geen nieuws bezorgen over Mevrouw Nijhoff of Stephen, omdat ik al maanden niets van hen heb vernomen, vanzelfsprekend ben ik erg bezorgd door deze stilte. Zelf ben ik aan het werk, ik sluit twee foto's bij van mijn laatste werk, laat mij alstublieft weten of u ze interessant vindt, wanneer u mij terug schrijft. Laat mij niet te lang wachten op uw volgende bericht.

De allerbeste wensen.

M. Moss