Kunstmuseum Den Haag has a treasure chamber of over 160.000 pieces of art. Here we work on making the highlights from this collection available online.
Een van de mooiste verzamelingen van het werk van Jan Schoonhoven (Delft, 1914-1994) bevindt zich in Gemeentemuseum Den Haag. Vanaf de jaren vijftig tot heel recent heeft het museum een uitgebalanceerde collectie reliëfs, tekeningen en grafiek bij elkaar gebracht. De werken spelen een actieve rol in het tentoonstellingsprogramma en de vaste opstelling ‘Ontdek het moderne’. Uitgebreide tentoonstellingen vonden plaats in 1967, 1984 en 2009. In deze tentoonstelling staat het werk in oplage centraal. Directie aanleiding hiervoor is de verschijning van de zogenaamde oeuvrecatalogus van de edities van Schoonhoven.
Het boek – dat in samenwerking met het museum werd gepubliceerd – geeft een overzicht van alle bekende werken die Schoonhoven in oplage maakte. Dit zijn o.a. litho’s, zeefdrukken en zijn karakteristieke preegdrukken, een techniek die nauw aansluit bij de beeldtaal van de reliëfs waarmee de kunstenaar beroemd werd.
In de tentoonstelling wordt onder meer een serie van vijf tekeningen getoond die Jan Schoonhoven met inkt op papier maakte. Elke tekening heeft een ander patroon. Schoonhoven had het idee om van iedere tekening twintig exemplaren te maken waarmee hij in totaal 5 x 20 = 100 tekeningen zou voltooien, als waren zij in oplage gemaakt. Deze ambitie was niet alleen een monnikenwerk, maar getuigt ook van de conceptuele benadering van Schoonhoven van het thema ‘werken in oplage’. Uiteindelijk heeft hij er 25 gerealiseerd. De tekeningen in de tentoonstelling zijn in die zin op te vatten als een referentie naar de conceptuele kunst die zich vanaf eind jaren zestig in de westerse kunstwereld steeds sterker manifesteerde.
Jan Schoonhoven werd in de jaren zestig van de vorige eeuw bekend als een van de voormannen van de Nederlandse Nul-groep. Internationaal maakte deze groep kunstenaars – Henk Peeters, Armando, Jan Hendrikse en Jan Schoonhoven – onderdeel uit van de internationale ZERO beweging met verwante kunstenaars in Duitsland, Italië, België, Frankrijk en Zwitserland. De kunstenaars streefden naar een ‘objectief neutrale weergave van de werkelijkheid’. Zij wilden afrekenen met de mystificatie van de kunstenaar, het ging hen niet meer om het persoonlijke handschrift maar om een zakelijke seriële kunst. Een kunst die zich verhoudt tot de veranderende maatschappij in de jaren zestig. Een kunst voor een nieuwe generatie.
Tijdens zijn leven exposeerde Jan Schoonhoven regelmatig met internationaal verwante kunstenaars uit o.a. Duitsland en Italië. Het internationale samenwerkingsverband is karakteristiek voor de jaren zestig. Het was voor het eerst dat kunstenaars zo breed internationaal met elkaar ideeën uitwisselden en zo regelmatig met elkaar exposeerden. In 1964 organiseerden zij de inmiddels beroemde tentoonstelling ‘Nul/ZERO’ in het Gemeentemuseum Den Haag waarbij het werk van Jan Schoonhoven, Armando, Henk Peeters en Jan Hendrikse tezamen werd getoond met hun Duitse geestverwanten Heinz Mack, Otto Piene en Günther Uecker. De in deze tentoonstelling getoonde affiches met zeefdrukken en preegdruk zijn voorbeelden van internationale tentoonstellingen waar Jan Schoonhoven aan deelnam.
EIGEN STIJL
Jan Schoonhoven maakte al van kleins af aan tekeningen en ging later ook naar de m.o.-tekenopleiding in Den Haag. Uiteindelijk werd hij geen tekenleraar, maar werkte hij zijn hele leven bij de PTT. De zekerheid van een inkomen stelde hem in staat om als kunstenaar onafhankelijk te zijn – wat goed past in het beeld van Schoonhoven als iemand die orde en regelmaat zeer hoog achtte. Die orde en regelmaat vormden vanaf de jaren zestig, wanneer hij definitief tot een eigen stijl kwam, de kern van zijn werk. Zijn oeuvre kenmerkt zich door de kunst van het weglaten. ‘Je moet streven naar een minimum, maar anoniem gaat het nooit’. Deze uitspraak van Jan Schoonhoven vat zijn zoektocht in de kunst misschien nog wel het beste samen.
PREEGDRUK
De preegdruk (ook wel blinddruk en reliëfdruk genoemd) is een druktechniek waarbij geen inkt wordt gebruikt. Door op of in een drukplaat een reliëf aan te brengen en die vervolgens in het papier te drukken, ontstaat een reliëf in het papier. De voorstelling ontstaat door de schaduwwerking. Deze techniek sluit naadloos aan bij de beeldtaal van de reliëfs waarmee Schoonhoven halverwege de jaren zestig beroemd werd. In de vaste collectie presentatie ‘Ontdek het moderne’ is gelijktijdig met de tentoonstellingJan Schoonhoven – Kunst in oplage een kabinet ingericht met de reliëfs van Jan Schoonhoven die hij van karton en papier-maché maakte.
De uitgave Jan Schoonhoven Edities / The Editions is samengesteld door Camillo Rigo en Bas Meijer en uitgegeven door Scriptum Art Books. De inleiding is geschreven door Dick Adelaar en het voorwoord door Benno Tempel, 176 blz. hardgebonden, Prijs € 39,95.
![Jan Schoonhoven [1914-1994], Untitled (Series B), 1972, Screenprint, Private collection](/sites/default/files/styles/content_wide_large_2x/public/images/Tentoonstellingen/2019/jan%20schoonhoven/1047891_3001.jpg?itok=EpHdc_Xc)