Koel Modern

Een eerlijk, robuust en nietsverhullend zelfportret van Charlie Toorop en een weemoedige maar geamuseerde prostituée van Pyke Koch. En dan de coryfee van de Nederlandse realistische schilderkunst: Carel Willink. Zijn Miesje is een kittig maar onschuldig uitziende vrouw, met een vos om haar hals gedrapeerd, tegen de achtergrond van een sprookjesachtig klimop, rotswand en zacht kolkend water.

Deze werken zijn te zien in een nieuwe tentoonstelling over Realisme in Nederland, realistisch van weegave, maar droomachtig van sfeer, onwerkelijk, met een verborgen dreiging van ondergang. Zou die dreiging te maken hebben met de toenemende spanningen in het politieke klimaat die uiteindelijk tot de Tweede Wereldoorlog zou leiden? De bezoeker kan zijn ogen de kost geven dit najaar in het Gemeentemuseum, met de tentoonstelling Koel modern. Realisme in Nederland 1907 - 1944.

Afgelopen jaar deed Benno Tempel, directeur van het Gemeentemuseum een oproep de collectie van het Scheringa Museum voor Realisme te behouden. Helaas heeft het zover nog niet mogen komen, maar het Gemeentemuseum kreeg wel heel veel zin om de eigen verzameling realistische schilder- en beeldhouwkunst opnieuw te tonen. Meesterwerken van Carel Willink, Charly Toorop, Raoul Hynckes Paul Citroen en John Raedecker zijn samengebracht om het publiek in staat te stellen kunst uit deze belangrijke periode weer in Nederland te bewonderen. Het toont maar weer eens aan dat de verzameling interbellum kunst van het Gemeentemuseum van grote waarde is.

Koel modern geeft een overzicht van de veelzijdigheid van de realistische kunst van 1907 tot 1944 in Nederland. Zonder dogma’s of academische formules zochten kunstenaars naar een anti-experimentele, koele zakelijkheid die vakmanschap en traditie uitstraalt en toch modern is. De kunstenaars zetten zich af tegen de ‘pure’ schilderkunst van kunstenaars als Mondriaan en Van der Leck die alleen nog in ‘compositorische verhoudingen’ en ‘kleurwaarden’ dachten. Maar ook persoonlijke symboliek of zelfexpressie werd vermeden. Er valt ook een invloed te bespeuren van fotografie en film, door de soms merkwaardige blikrichtingen en standpunten, gladde afwerking en geconcentreerde aandacht voor lichteffecten en details.

In deze tentoonstelling zal de tekening Veld met bomengroep bij avond (1906) van Piet Mondriaan voor het eerst te zien zijn. Het is de grootste tekening ooit van Mondriaan, met een afmeting van 140 bij 95 cm. Het werk is in het bezit van het Gemeentemuseum en is dit jaar gerestaureerd door de restauratoren van het museum zelf. De tekening, afkomstig uit het legaat van Salomon Slijper, was sterk vergeeld met veel kreukels, vlekken en kleine beschadigingen, waardoor het nog niet eerder aan het publiek getoond kon worden. In deze tekening zien we een jonge Mondriaan die zoekt naar zijn eigen stijl, de voorgrond is nog naturalistisch, in de trant van de Haagse School, maar de achtergrond is sferisch en geeft al iets bloot van de weg die Mondriaan nog zou gaan afleggen.