Glans en Geluk

 

In cultureel seizoen 2018/2019 stond Kunstmuseum Den Haag een half jaar lang in het teken van islamitische kunst en cultuur. Voor veel mensen een verrassing, maar het past juist hartstikke goed bij het museum. Het Kunstmuseum heeft namelijk een van de belangrijkste collecties islamitische toegepaste kunst in Nederland. 100 jaar de verzameling van het eerste object blijkt dat deze bijzondere collectie nergens beter past dan in Den Haag. Hier wonen inwoners uit alle windstreken, waarvan een groot deel zijn wortels heeft in de islamitische wereld. Het Kunstmuseum is altijd en vooral hét kunstmuseum van de stad. Dan kan het niet anders dan dat het zich verhoudt tot deze groep inwoners en de presentatie van deze collectie aangreep om een bijzonder programma te organiseren.

Onderzoek, restauratie en ontsluiting
Het Kunstmuseum heeft een van de belangrijkste collecties islamitische kunst in Nederland. De objecten zijn afkomstig uit onder meer Afghanistan, China, Egypte, India, Irak, Iran, Marokko, Spanje, Syrië en Turkije en zijn ooit verzameld met het doel de oorsprong van belangrijke vernieuwingen in de Europese kunstnijverheid te laten zien. Voor Glans en Geluk werd rijkelijk geput uit dit bezit. Op verzoek van de klankborgroep werden enkele objecten uit Marokko en een belangrijke koran geleend uit andere collecties. Onze collectie was lange tijd niet als geheel getoond en dit vormde aanleiding tot een onderzoek naar de objecten. Daarvoor werkte het museum samen met een divers team van experts: van kunsthistorici tot literatuurwetenschappers, van musicologen tot arabisten. Dit onderzoek resulteerde ook in de restauratie van ruim 50 objecten en de online ontsluiting van de collectie.  

Glans en Geluk

Meerstemmigheid
Deze collectie islamitische kunst vertelt vele verhalen. Ze gaat over vakmanschap en ambacht, over ornamentiek en geometrie, over verbinding tussen oost en west en een geschiedenis van 1000 jaar van een gebied van Indonesië tot Marokko. Toch kunnen de objecten voor bezoekers ook ‘ver weg’ voelen, omdat zij in een ver verleden zijn gemaakt en de makers onbekend zijn. We besloten daarom ook verhalen te vertellen die een brug slaan naar de belevingswereld van de bezoeker. Het museum koos daarbij de gemene deler van zintuiglijkheid. De vele kommen herinneren aan eten en drinken, de instrumenten vertellen verhalen in klanken en de teksten op de voorwerpen zijn verzen uit de Koran, poëzie of andere literatuur. Daarvoor werkte het museum samen met 18 vertellers die deze verhalen herinneren en nog vertellen. 

Inclusie
Het Kunstmuseum wil een plek zijn waar iedereen zich welkom en thuis voelt en zich als medewerker en talent kan ontwikkelen. Het museum heeft dan ook alles op alles gezet om Glans en Geluk met een zo relevant en cultureel divers mogelijk team te maken en organiseren. Daarbij wilde het mensen niet alleen betrekken vanuit hun expertise, maar juist ook om hun persoonlijke ervaringen en speciale band met de islamitische cultuur. Dit kwam tot uiting via de vele medewerkers, beeldmakers, onderzoekers en ambassadeurs die samenwerkten aan onderzoek, tentoonstelling, educatie, programma en campagne. De 18 verhalenvertellers die elk een object selecteerden voor de tentoonstelling en daarbij hun persoonlijke verhaal vertelden, waren cruciaal. Ook was de rol van fotograaf Mounir Raji en artdirector Marieke van Elsäcker belangrijk. De videomakers van Zouka Media wisten de synergie van makers en ambassadeurs te vatten in een korte film. HIPSTER/ MUSLIM Schilderswijk Den Haag betrok jonge Hagenaren bij Glans en Geluk. Evenals een betrokken groep van influencers.

Qasim X Kunstmuseum Den Haag

Verbinding
Glans en Geluk ging ook over verbinding. We wilden ons juist niet op één specifieke doelgroep richten. Glans en Geluk verbond daarom ook vaste en nieuwe bezoekers. Het museum had een klankbordgroep van betrokken inwoners van Den Haag en werkte in programmering samen met  relevante gemeenschappen. Zij werden het gezicht van onze publieksactiviteiten en gingen in die hoedanigheid in dialoog met het museum én het meer traditionele publiek. Dit kwam onder andere prachtig samen in ons geprezen project Stad naar het Museum. Hier ontmoetten bewoners van Den Haag elkaar in de wereld van de islamitische kunst. De een vanuit een behoefte aan (h)erkenning, de ander vanuit de behoefte aan kennis of begrip.

Tot slot. Het presenteren van onze collectie islamitische kunst in het huidige politiek-publieke discours bleek bijna een statement op zich. Niet eerder ontving het museum zoveel vragen over de invalshoek – die van positiviteit en weelde, van uitbundigheid en schoonheid – en de titel van een tentoonstelling. Dat zegt iets over de beeldvorming in Nederland over een groep mensen en een religie. Het Kunstmuseum heeft niet de illusie met Glans en Geluk deze beeldvorming te hebben gekanteld, maar wel de hoop dat het met nieuwe verhalen een heel andere en eigenzinnige bijdrage heeft geleverd.

In dit halfjaar bezochten maar liefst 56.777 mensen Glans en Geluk, waarvan 15 tot 25% (afhankelijk van type activiteit) een niet-westerse migratie-achtergrond had. Glans en Geluk was als een klein festival, waarbij glans en het geluk op veel meer betrekking had dan alleen de objecten. Glans en Geluk gaat over mensen, en over nieuwe verbindingen met de collectie.