beschildering: toegeschreven aan Anton Kothgasser

Beker, zogenoemde Ranftbecher

BESCHRIJVING

Vlakke massieve voet, rand met kogelslijpsel afgezet met verguldsel. Trechtervormig lichaam beschilderd in 'Transparantmalerei' met een voorstelling van Amor gevangen in een kooi in een heuvelachtig landschap, naast de kooi zijn pijlen, boog en koker; voorstelling omlijst door een verguld bladlijstje op transparant gele achtergrond, waaronder het opschrift 'Pour avoir volé des coeurs'. Langs mondrand en op achterzijde gegraveerde laurierkransen en de letters 'KD'. Mondrand verguld.



COMMENTAAR

In de negentiende eeuw herleefde het beschilderen van kleurloos glas, nadat de aandacht voor deze decoratiewijze in de achttiende eeuw in de meeste landen was afgenomen. Een uitzondering vormde Engeland, waarin in Newcastle glaswerk in witte of veelkleurige emails werd beschilderd (zie cat. 425 en 426 ) en in Londen en Bristol het goudschilderen werd toegepast. Met name Bristol was beroemd om zijn gouddecoratie op blauw glas, dat nog tot in de vroege negentiende eeuw is geproduceerd. Het veelkleurig beschilderen van doorzichtig glas kwam in de Duitstalige landen in de belangstelling met de zogenoemde 'Transparantmalerei', een schilderstechniek die tijdens het Biedermeier (1815-1850) zijn hoogtepunt bereikte. Bekers werden beschilderd met bijzonder aantrekkelijke voorstellingen in dunne, semi-transparante kleuren. De beroemdste schilders, zoals Samuel (1762-1815) en Gottlob Mohn (1789-1825) en Anton Kothgasser (1769-1851) uit Dresden en Wenen, waren als porseleinschilders opgeleid. De voorstellingen hadden meestal een fel gekleurde omlijsting van een transparante gele beits. Het volledig beschilderen van glazen met geel kleurende en, ongeveer gelijktijdig ontwikkelde, robijnrood kleurende beitsen is de verdienste geweest van Friedrich Egerman (1777-1864) uit Blottendorf. In deze kleurlagen werden voorstellingen gegraveerd die de kleurloze onderlaag te voorschijn haalden. Door het aanbrengen van dergelijke versieringen op uitbundig geslepen glaswerk of in combinatie met gekleurde Überfanglagen, ontstonden verrassend nieuwe producten. De sgrafittotechniek, als toegepast op de karaf nr. 502 , is een soort afgeleide van de gravure in een beitslaag. Bij deze techniek wordt de versiering uit een gekleurde emailverflaag gekrast. Zie: Strauss 1964; Pazaurek, Von Philippovich 1976; diverse artikelen van Jarmila Brožová en Walter Spiegl in: cat. Das Böhmische Glas 1995, dl. II en III.



VOORSTELLING

Bekers met dit kenmerkende model worden Ranftbecker genoemd. Een beker met een identieke voorstelling van een liefdesgodje, gevangengezet omdat hij harten heeft gestolen, bevindt zich in het Passauer Glasmuseum (Passau), zie Spiegl 1995, nr. II.77



BRON

Pijzel-Dommisse, Eliëns 2009

J. Pijzel-Dommisse, T.M. Eliëns, cat. tent. Glinsterend Glas. 1500 jaar Europese Glaskunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, Zwolle/Den Haag (Gemeentemuseum Den Haag) 2009, nr. 499



Vermelde literatuur/referenties:



Pazaurek, Von Philippovich 1976

G.E. Pazaurek en E. von Philippovich, Gläser der Empire- und Biedermeierzeit, Braunschweig 1976



Spiegl 1995

W. Spiegl, 'Gelbgebeizte Gläser von Friedrich Egermann', 'Glaser mit Transparentmalerei von Samuel und Gottlob Mohn', 'Gläser mit Transparentmalerei von Anton Kothgasser', in: Das Böhmische Glas 1700-1950, Band II: Empire. Biedermeier. Zweites Rococo, Passau (Passauer Glasmuseum) 1995, p. 38-40, 58-63, 64-73



Strauss 1964

J. Strauss, 'Transparent enameling. A critique', in: Journal of Glass Studies 6 (1964), p. 123-135