Paul Signac [1863-1935]

Cassis. Cap Lombard, Opus 196

Paul Signac (1863-1935) geldt als de belangrijkste promotor van het neo-impressionisme, waarvan Georges Seurat (1859-1891) de grondlegger is. In hun schilderijen brengen neo-impressionistische kunstenaars kleur aan in stippen en strepen, in plaats van in vlakken, om licht te schilderen. Ze beogen dat de contrasterende kleuren zich vermengen in het oog van de kijker. Cassis. Cap Lombard, Opus 196 is een van de zeegezichten die Signac in 1889 schildert aan de zonnige Côte d’Azur. Hij geeft zijn reeks een opusnummer als titel, waarmee hij verwijst naar de muziek: de schilderijen zijn een symfonie van kleur.



Signac wordt geboren in Parijs. Op zijn achttiende, na het zien van een tentoonstelling van Claude Monet (1840-1926), besluit hij schilder te worden. Hij is autodidact en oriënteert zich op de impressionisten. In navolging van Seurat verandert hij van koers. Hij bouwt zijn werk steeds vaker op uit stippen, om het licht te vangen in kleur. Het is een manier van werken die leidt tot de techniek van het pointillisme. Toch zal Signac zich distantiëren van de latere pointillisten, volgens hem slaafse stippelaars die zonder besef hun doek vullen met stipjes kleur en daarmee de grote leermeester Seurat verkeerd interpreteren. Voor Signac is het uitgangspunt de esthetiek: het zo goed mogelijk weergeven van licht door kleur moet het doel blijven, ‘de stip is slechts een methode’.



Over zijn serie zeegezichten in Cassis schrijft hij aan Vincent van Gogh dat de kleuren die hij daar ziet, ‘wit, blauw en oranjetinten, harmonisch verspreid over het fraai geaccidenteerde land’, niet te vergelijken zijn met de kleuren van zijn verf: die is ‘ineens spuuglelijk vergeleken met die golven van de Middellandse Zee’. Hij vertelt Van Gogh ook over zijn recente samenwerking met Charles Henry (1859-1926), wiskundige en psycholoog die schrijft over de specifieke emoties die opgaande en neergaande lijnen oproepen en het effect van kleur- en lijnencombinaties. De reeks zeegezichten die Signac in 1890 exposeert bij Les XX – Les Vingts: een kunstenaarsgroep opgericht in Brussel die zich afzet tegen academische salonkunst – slaat in als een bom. Zelf beschrijft hij Cassis. Cap Lombard als volgt: ‘Neo-impressionistische luministische techniek met toepassing van de recente ontdekkingen van Charles Henry aangaande het ritme en de maat van lijnen en kleuren.’ De gebogen contouren van de kustlijn en de rotspartijen vormen een uitgebalanceerde compositie van driehoeken, geheel opgebouwd uit de complementaire kleuren blauw en oranje.



Het Kunstmuseum Den Haag heeft ook een prent en twee tekeningen van Paul Signac in de collectie, en het affiche dat Signac in 1888 ontwierp voor Cercle chromatique, een publicatie van Charles Henry.