gravure: toegeschreven aan Alius [werkzaam 1760-1790]

Kelkglas

BESCHRIJVING

Gewelfde voet, slanke balusterstam met knopen, de bovenste twee met luchtbellen. Conische kelk met afgeronde basis, gegraveerd met een staand jongetje dat een zittend jongetje het glas aanreikt. Rondom bloeiende takken en boven hen een banderol met het opschrift 'VRIENDSCHAP'. De haren van de jongens zijn met de diamantlijngravure aangebracht.



VERVAARDIGING

De naam Alius, de Ander, is door Smit in 1985 gegeven aan een stippelgraveur die in de periode 1760-1790 in Den Haag werkzaam was in een stijl verwant aan die van David Wolff (zie Collectie Bradford 1985, p. 38-39; Smit 1993 p. 19-20). Door Smit zijn maar liefst 134 glazen aan Alius toegeschreven, die alle van een uitzonderlijk hoog niveau zijn. Mogelijk behoorde Alius tot de naaste familie van Wolff. Zijn werk wordt over het algemeen iets vroeger gedateerd dan dat van Wolff. Buckley onderscheidt in zijn oeuvrecatalogus van Wolff uit 1931 verschillende handen die hij classificeert in A= Wolff, B= vroeger werk met afwijkingen, mogelijk deels ook door Wolff, en C= niet Wolff (Buckley 1931, p. 23-27). De groep al dan niet aan Wolff toegeschreven glazen is sindsdien aanzienlijk toegenomen, maar niet door iedereen werden dezelfde criteria gehanteerd. Smit heeft hierin enige lijn aangebracht door nauwkeurig de verschillen in kaart te brengen tussen Wolff en Alius op het gebied van de contrastwerking in de achtergrond, de lichaamsbouw, de gezichtjes, het struikgewas, de belettering en de voorkeur voor bepaalde glastypes. Alius' stippelwerk is bijzonder verfijnd en precies, zijn zachte toets benadert het meest de constatering dat sommige stippelgravures 'in één ademtocht' op het glas zijn terechtgekomen. In de collectie van het Kunstmuseum zijn negen stippelglazen op grond van de uitgangspunten van Smit aan Alius gekoppeld. Vier daarvan betreffen wapenglazen: van prins Willen V en prinses Wilhelmina, van de stad Den Haag en van een onbekend echtpaar. Twee zijn vriendschapsglazen en drie tonen minnekozende paartjes. De wapenglazen van Alius onderscheiden zich van de gebruikelijke, radgegraveerde glazen met wapens in de oorspronkelijke manier waarop de schilddragers zijn uitgebeeld. Ritsema van Eck dicht een aantal van deze, door Smit aan Alius toegeschreven glazen, aan een andere meester toe: de Master of the Emerging Lions ofwel Meester van de tevoorschijn komende leeuwen (Ritsema van Eck 1995, p. 470, nr. 552). Voor de twee voorbeelden in het Kunstmuseum met dezelfde leeuwen wordt de toeschrijving van Smit aan Alius gevolgd, zie objectnrs. 0757536 en 1004810.



VOORSTELLING

Net als bij de radgravures waren vriendschapsglazen tijdens de hoogtijdagen van gestippelde glazen veel gevraagd. Smit noteert wel zeventig glazen met het opschrift 'Vriendschap' bij voorstellingen met twee cherubijnen, twee jongens of twee mannen. Hij heeft berekend dat ongeveer een vijfde van alle gestippelde glazen met vriendschap kunnen worden geassocieerd (Smit 1993, p. 23). Vriendschapsglazen zijn zowel door Alius als David Wolff gegraveerd. Op de twee voorbeelden die het Kunstmuseum rijk is, wordt in beide voorstellingen het glas geheven ter bezegeling van de vriendschapsband.



BRON

Pijzel-Dommisse, Eliëns 2009

J. Pijzel-Dommisse, T.M. Eliëns, cat. tent. Glinsterend Glas. 1500 jaar Europese Glaskunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, Zwolle/Den Haag (Gemeentemuseum Den Haag) 2009, nr. 376



Vermelde literatuur/referenties:



Buckley 1931

W. Buckley, Aert Schouman and the glasses that he engraved: with a supplementing note on glasses by Frans Greenwood, Londen 1931



Collectie Bradford 1985

The Bradford Collection of 18th century Dutch engraved glass, the property of the Earl of Bradford, veilingcatalogus Christie's Londen, 4 juni 1985



Ritsema van Eck 1995

P.C. Ritsema van Eck, cat. Glass in the Rijksmuseum, II, Zwolle/Amsterdam (Rijksmuseum) 1995



Smit 1993

F.G.A.M Smit, Uniquely Dutch eigtheenth-century stipple-engraving on glass, Peterborough (ongepubliceerd manuscript) 1993