Piet Mondriaan [1872-1944]

Rastercompositie 9: dambordcompositie heldere kleuren

Piet Mondriaan (Amersfoort, 1872-New York, 1944) is een pionier van de abstracte kunst. Zijn oeuvre is getuige van de weg die hij aflegt van figuratie naar abstractie. Vooral zijn latere geometrisch-abstracte werk met de kenmerkende horizontale en verticale lijnen en primaire kleurvlakken is wereldberoemd. Aan het begin van de twintigste eeuw slaat Mondriaan de weg naar abstracte kunst in. De laatste stap naar een compleet non-figuratieve kunst zet hij als hij in 1916 Bart van der Leck ontmoet. Mondriaan begint vlakke kleuren te gebruiken, zonder het persoonlijke handschrift dat zichtbaar is in zijn eerdere kubistische werk. Behalve Rastercompositie 9: dambordcompositie heldere kleuren (1919) maakt Mondriaan in hetzelfde jaar Rastercompositie 8: dambordcompositie donkere kleuren.



De Nederlandse recensenten zijn verbijsterd als Rastercompositie 8: Dambordcompositie donkere kleuren in 1920 in Amsterdam te zien is. ‘Het verst verwijderd van het gebruikelijke begrip dat wij van een schilderij hebben, staat het werk van Piet Mondriaan.’ Ook tegenwoordig wordt nog vaak geprobeerd Mondriaans schilderijen begrijpelijk te maken door er een voorstelling aan te verbinden. Op basis van brieven kun je bijvoorbeeld concluderen dat Mondriaan met Rastercompositie 8: Dambordcompositie donkere kleuren een sterrenlucht bedoelde, waarmee Rastercompositie 9: Dambord heldere kleuren wel een hemel bij dag- of ochtendlicht zal zijn. Voor Rastercompositie 9: dambordcompositie heldere kleuren kiest Mondriaan zestien keer zestien rechthoeken binnen een formaat dat overeenkomt met de gulden snede. Rastercompositie 8: dambordcompositie donkere kleuren is opgezet in verdunde verf met verzadigde donkere kleuren rood, blauw en oranje. De verf van de heldere compositie is steviger, licht van toon en uitgebreid met wit, lichtgrijs en donkergrijs.

Deze interpretaties missen één belangrijk aspect. De lichte variant heeft namelijk buiten rozerode, heldergele en zachtblauwe vlakjes ook donkergrijze en geheel witte vlakjes. Mondriaan beschrijft deze kleurencombinatie in zijn artikel ‘De Nieuwe Beelding in de Schilderkunst’ dat in 1918 is gepubliceerd in het tijdschrift De Stijl, opgericht door Theo van Doesburg (1883-1931) het jaar ervoor. De Stijl-kunstenaars streven naar een ‘totaalkunstwerk’ waarin schilderkunst, beeldhouwkunst, vormgeving en architectuur een geheel vormen. De kleurencombinatie hoeft dus niet perse naar de zichtbare werkelijkheid te verwijzen, maar hieraan ligt ook zeker theorie ten grondslag.



Het Kunstmuseum Den Haag huist de grootste verzameling Mondriaans ter wereld. Verzamelaar Salomon B. Slijper legt vanaf 1950 samen met Louis Wijsenbeek, directeur van het Kunstmuseum van 1950-1976, de fundamenten voor deze museale collectie schilderijen en tekeningen. Mondriaans Victory Boogie Woogie, zijn laatste werk uit 1942-1944, vormt de kroon op de verzameling.

Afmetingen
hoogte 86,0 cm ; breedte 106,0 cm
Materiaal
olieverf op doek
Datum
1919
Objectnummer
0334325
Kunstmuseum Den Haag – legaat Salomon B. Slijper