Haags porselein

Na een lange aanloopperiode werd er in Europa vanaf het begin van de achttiende eeuw porselein geproduceerd. Nederland sloot zich in de tweede helft van de eeuw aan bij deze ontwikkeling, wat leidde tot de oprichting van vier porseleinfabrieken. Van drie daarvan – in Weesp, Loosdrecht en Amstel – lag de exploitatie in elkaars verlengde en is er sprake van een nauwe band. Een vierde, van 1776 tot 1790 gevestigd in Den Haag en geleid door leden van de familie Lijncker, stond op zichzelf. De onderneming kwam voort uit een in 1772 opgerichte winkel in keramiek en textiel. In 1776 werd begonnen met het decoreren en moffelen van porselein dat elders was gebakken. Om de Haagse afkomst te benadrukken werden de producten voorzien van een fabrieksmerk: de ooievaar, het symbool van de stad.

De onbeschilderde voorwerpen waren voornamelijk afkomstig uit de manufacturen van Ansbach en Doornik en tonen een staalkaart van in Europa gebruikelijke porseleinvormen. Voor de beschildering werden vooral vaklieden uit Duitsland aangetrokken en hoewel men ook hierin de gangbare modes volgde, hebben de decors toch vaak iets eigens dat de Haagse fabriek typeert. Rond 1778 suggereerden de heren Lijncker dat de fabriek inmiddels ook zelf porselein produceerde. Diepgaand onderzoek van contemporaine bronnen en van de voorwerpen zelf leidt echter tot de conclusie dat hiervan nooit sprake is geweest.

Aanvankelijk werd het Haagse product goed ontvangen. De afzet door middel van loterijen verliep succesvol en de Haagse magistraat en het stadhouderlijk hof waren actief bij de onderneming betrokken. Door een samenloop van politieke, sociale, economische en wellicht ook persoonlijke omstandigheden verslechterde de situatie vanaf de tweede helft van de jaren 1780 en zag de laatste directeur, Johann Frantz Lijncker, zich in 1790 genoodzaakt de Haagse porseleinfabriek definitief te sluiten.

De collectie Haags porselein is gepubliceerd in: Constance L.H. Scholten, Haags Porselein, 1776-1790. Een ‘Hollands’ product volgens de internationale mode, Den Haag/Zwolle 2000.