Symbolisme

Het symbolisme begon als een literaire beweging in Frankrijk, maar al snel beïnvloedde deze stroming ook de beeldende kunst. Rond 1900 ontstond het symbolisme als een tegenreactie op het streven om de zichtbare werkelijkheid zo waarheidsgetrouw mogelijk weer te geven. Schrijvers, schilders en beeldhouwers richtten zich meer op het verbeelden van hun gevoelens en gedachten.

Deze verschuiving viel samen met een algemene ontwikkeling in de samenleving. Rond de eeuwwisseling maakte een rotsvast geloof in de exacte wetenschap plaats voor de gedachte dat er achter de zichtbare werkelijkheid een onzichtbare wereld schuilging. De symbolisten vonden inspiratie in de nieuwste ontwikkelingen binnen de psychologie. Zij maakten droomachtige verbeeldingen van onderdrukte angsten, ideeën en verlangens. De femme fatale, de verleidelijke maar uiterst gevaarlijke vrouw, vormt een belangrijk thema in het symbolisme.

Al snel verspreidde het symbolisme zich via Frankrijk door heel Europa. Kunstenaars als Moreau, Redon, Klimt, Hodler en Munch verbeeldden hun ideeën via mythologische en religieuze onderwerpen. In Nederland zijn onder anderen Jan Toorop, Johan Thorn Prikker en Carel de Néree tot Babberich de bekendste vertegenwoordigers van het symbolisme.

Hoewel binnen het symbolisme grote nadruk lag op de achterliggende betekenis van het beeld, heeft deze kunst ook een sterk decoratief karakter. Schilders als Toorop en Klimt werkten regelmatig met gestileerde lijnen en patronen. Deze experimenten met kleur, lijn en vorm waren een belangrijke basis voor het ontstaan van de abstracte kunst. Ook het streven om ‘het onzichtbare’ uit te beelden droeg bij aan de ontwikkeling van abstractie.

Het Kunstmuseum bezit werk van internationale symbolistische kunstenaars, waaronder van Klimt, Hodler en Redon. Bovendien beheert het museum meer dan 350 kunstwerken van Jan Toorop, variërend van schilderijen en tekeningen tot grafiek en toegepaste kunst. Een aantal topwerken van de kunstenaar bevonden zich al in de collectie vóórdat de kunstenaar was overleden. Na de Tweede Wereldoorlog werd de collectie uitgebreid onder directeur Victorine Hefting. In 1972 kreeg het museum dankzij een schenking uit de collectie Kuijlman 110 werken in papier in beheer.