Doorkijken

In zijn beroemde boekje ‘Anders zien’ dat ondanks dat het al in 1972 geschreven is nog steeds de moeite van het lezen waard is, schrijft John Berger: ‘We kijken alleen naar wat we zien. Kijken is een keuze’. Sarah Lucas, Berlinde De Bruyckere en Lee Lozano beseffen zich dat maar al te goed. Zij slagen er in hun werken op fenomenale wijze in onze eenzijdige manier van kijken en denken te ontkrachten. Deze kunstenaars nodigen ons uit niet te stoppen bij de eerste blik, maar om dóór te kijken.

Nobby Bloke, 2017, 88 x 110 x 92 cm, panty’s, pluizen [waarschijnlijk katoen], stoel, schoenen, collectie Kunstmuseum Den Haag, aankoop met steun van VriendenLoterij

Mannelijk of vrouwelijk?
Is het nu een man of een vrouw? De schoenen, jurk en borsten die slapjes over de rugleuning van de stoel van Sarah Lucas’ Nobby Bloke hangen, suggereren dat we hier met een vrouw te maken hebben. De enorme penis die zich tussen haar benen opricht, is dan weer uitgesproken mannelijk. Nobby Bloke speelt met het vastomlijnde idee dat wij van de seksen hebben. ‘Ik geniet ervan de seksen met elkaar te vermengen’, zei Lucas eens over haar werk. ‘Ik vind het geweldig dat je het nooit helemaal kunt doorgronden. Een penis hebben is zoiets bepalends, maar ik richt me juist op de dubbelzinnigheid ervan.’

Berlinde De Bruyckere (1964), Into One – Another II To P.P.P. , 2010, was, epoxyhars, ijzer, hout en glas, 193 x 183, 86 cm, collectie Kunstmuseum Den Haag

Ik of iedereen?
Into One –Another II To P.P.P. va Berlinde De Bruyckere lijkt op het eerste gezicht een bleek lijf met rode vlekken zonder hoofd en armen. De titel maakt echter duidelijk dat het hier gaat over ten minste twee lichamen die een zijn geworden. Het werk is opgedragen aan de Italiaanse cinéast Pier Paolo Pasolini (1922 – 1975). Zijn beroemdste film Il Vangelo secondo Matteo [1963] beschrijft het leven van Jezus zoals dat is opgetekend in het evangelie van Mattheüs. De Bruyckere brengt op deze manier het gemartelde en gekruisigde lichaam van Jezus Christus in herinnering. Toch gaat dit werk niet over het geloof. De Bruckere is geïnteresseerd in de symbolen die de katholieke religie aanreikt om met het leven om te gaan. Into One –Another II To P.P.P. gaat dus ook niet letterlijk over Jezus die gestorven is voor onze zonden, maar verwijst naar alle mensen die offers hebben gebracht om ons als soort en als individu in leven te houden.

Lee Lozano, Slide, 1965, olieverf op doek [drie panelen], 183,2 x 426,7 cm, collectie Kunstmuseum Den Haag - aankoop met steun van het Mondriaan Fonds, Vereniging Rembrandt en de VriendenLoterij

Abstract of levensecht?
Slide van Lee Lozano behoort tot de zogenaamde verbpaintings. In deze schilderijen die allemaal een werkwoord als titel hebben zoals Lean, Pitch en Slide zoekt Lozano naar manieren om aspecten van het echte leven te vangen in abstractie. Ze doen minimalistisch aan, maar hebben een seksuele betekenis. Zo kan de kegelvorm in Slide [glijden] gezien worden als een penetrerende penis en de omringende ruimte als vagina. Slide verbeeldt de daad die het leven mogelijk maakt en staat daarmee symbool voor de continue beweging die het bestaan kenmerkt. Ook als kunstenaar zelf is Lozano niet te vangen. De carrière van de Amerikaanse is als de ontwikkeling van de moderne kunstgeschiedenis in een notendop. Binnen een periode van slechts tien jaar ontwikkelt ze zich van een figuratieve tekenaar, naar een abstract schilder, om via een flirt met minimal art te eindigen als overtuigd conceptueel kunstenaar.

Deze mini-tentoonstelling is samengesteld en geschreven door Laura Stamps, Conservator moderne en hedendaagse kunst.