Enige bewaard gebleven maquette Theo van Doesburg

De tentoonstelling 'Mondriaan & de Stijl' wordt tijdelijk verrijkt met de enige bewaard gebleven maquette van Theo van Doesburg. Deze maquette is een ontwerp voor het Café-Restaurant Aubette, een van de meest belangrijke architectonische projecten van de kunstbeweging De Stijl. In het ontwerp smelten kleur, vorm en architectuur samen, iets wat kenmerkend is voor de stijl van Van Doesburg.

Voor de presentatie van de maquette is geen geschiktere plek denkbaar dan 'Mondriaan & de Stijl'. Onze vaste collectietentoonstelling biedt een rijk overzicht van schilderijen, tekeningen en design voortgebracht door De Stijl-beweging. De maquette is te zien van 18 november 2023 tot en met 11 februari 2024.

De presentatie van de maquette komt tot stand in nauwe samenwerking met het Nieuwe Instituut, die in 2021 deze enige overgebleven maquette via een internationale aankoop wist te verwerven.

Een iconisch ontwerp voor de Aubette
In 1928 werd het oude kazernegebouw in Straatsburg omgetoverd tot een modern amusementscomplex met cafés, bars, restaurants, een bioscoop en danszalen. Theo van Doesburg creëerde het opvallende ontwerp voor de Ciné-dancing, de belangrijkste ruimte, met opvallende diagonale lijnen op de muren en het plafond. Het ontwerp waar kleur, vorm en architectuur samensmelten vormt een mijlpaal voor hem en De Stijl.

Met deze opdracht kreeg Van Doesburg voor het eerst de kans om zijn theorieën over abstract interieurontwerp in de praktijk te brengen. Met diagonale vormen en lijnen creëerde hij een dynamisch geheel waarmee hij bezoekers wilde verleiden om zich van de ene ruimte naar de andere te verplaatsen. Daarmee doorbrak hij het gangbare, meer statische ruimtebegrip.

Opengeklapte wanden
Het verworven werk is een voorlopig ontwerp voor de Ciné-dancing uit 1926. Het lijkt op het eerste gezicht een één-dimensionaal werk, maar feitelijk is het een maquette; de wanden kunnen worden opgeklapt. Alle maquettes van Van Doesburg zijn verloren gegaan, op dit werk na. Dat maakt dit object in materiële zin uniek. Het werk is bovendien kenmerkend voor de wijze van representeren van Van Doesburg. Hij excelleerde in het verbeelden van ruimte, waarbij hij geen onderscheid maakte tussen kunst en architectuur. Het ging tenslotte om de interactie met de kijker. De interieurmaquette, die zowel in gevouwen als in opengeklapte toestand een ruimtelijk beeld geeft, weerspiegelt Van Doesburgs beoogde synthese van schilderkunst en architectuur. Hij plaatste de bezoeker van de Ciné-dancing letterlijk ín de schilderkunst in plaats van ervoor.

Van Doesburg gebruikte deze interieurmaquette om zijn opdrachtgevers te overtuigen van de ruimtelijke kwaliteit van zijn ambities. Bovendien kon hij de uitvoerende schilders instrueren aan de hand van de nummers in de kleurvlakken.

Samenwerking met Het Nieuwe Instituut
De presentatie van de maquette komt tot stand in nauwe samenwerking met het Nieuwe Instituut, die in 2021 de maquette wist te verwerven met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Dura Kunstfonds en haar A. Quist-Rütter Fonds), Mondriaan Fonds en Galerie Gmurzynska. De maquette maakt onderdeel uit van de Rijkscollectie en de collectie Van Doesburg die daar onderdeel van is. De Rijkscollectie is, anders dan vele museale collecties, juist op het ontwerpproces en de achterliggende ideeëngeschiedenis gericht.

De Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw is een van de grootste architectuurcollecties ter wereld, met vier miljoen tekeningen, maquettes en foto’s. Nieuwe Instituut zorgt voor het verzamelen, beheren en beschikbaar stellen van deze collectie aan het publiek: in het Research Centre, online en via tentoonstellingen. Lees op nieuweinstituut.nl meer over de collectie en de verhalen die erin besloten liggen.