Ontstaansgeschiedenis van de grootste collectie Mondriaans ter wereld

De Mondriaancollectie is de trots van Kunstmuseum Den Haag. De bijna 300 schilderijen en werken op papier illustreren Mondriaans gehele ontwikkeling waardoor zijn weg naar de abstractie hier zo prachtig te volgen is. Hoe komen al deze werken hier eigenlijk terecht?

Piet Mondriaan was bevriend met de mecenas en verzamelaar Salomon B. Slijper. In 1919 schrijft Mondriaan in een brief aan Slijper: “Ik stel er prijs op dat je een collectie van me vormt en de dingen voor me bewaart, als ’t ware”. Een kleine tien jaar later geeft Mondriaan aan dat hij hoopt dat zijn werk zoveel mogelijk bij elkaar gehouden wordt, het liefst in de veilige haven van een museum.

En zo geschiedde. Salomon B. Slijper verzamelt bijna 200 werken van de kunstenaar, die hij in 1971 schenkt aan het Kunstmuseum. Door de verwerving van deze unieke verzameling, waaronder de schilderijen Molen bij zonlicht en Bosch, Bos bij Oele, zet Den Haag zich internationaal gezien op de kaart als hét huis van Piet Mondriaan. Bijzonder in deze nalatenschap is ook Voorstudie voor Avond; De Rode boom, een tekening met zwart krijt op een bescheiden formaat die gezien kan worden als het uitgangspunt voor alle bomen die Mondriaan schilderde tot en met 1912. Dit werk beschouwen kenners tevens als de overgang van het figuratieve naar het abstracte in het oeuvre van Mondriaan.

Drijvende kracht
In de decennia voor de schenking van Slijper ontvangt het Kunstmuseum ook al Mondriaans, zoals Molen bij maanlicht, in 1939 geschonken door beeldend kunstenaar J.H. Gosschalk. Indrukwekkend zijn ook de werken die Mondriaans jeugdvriend Albert van den Briel doneert. In 1956 zijn dat 10 werken, waaronder Compositie met grijze lijnen, De Rode wolk en Bomen aan het Gein: opkomende maan. In 1965 volgt De Koninklijke Waskaarsenfabriek uit 1905. Behalve deze belangrijke schenkers is de drijvende kracht achter deze rijke collectie Louis Wijsenbeek, die van 1951 tot 1974 museumdirecteur is. Onder zijn bezielende leiding koopt het museum toonaangevende werken aan, waaronder Composition de lignes et couleur: III uit 1937, dat in 1967 wordt verworven. 

Laatste meesterwerk
Het meest bekende werk in huis is toch wel de Victory Boogie Woogie, sinds 1997 in eigendom van de Staat der Nederlanden en in permanente bruikleen aan het Kunstmuseum gegeven. De Mondriaancollectie vertegenwoordigt daarmee elke fase van zijn indrukwekkende artistieke ontwikkeling: van de vroege landschappen, langs de abstractie, helemaal tot aan dit laatste meesterwerk dat Mondriaan schildert in een radicaal nieuw ritme geïnspireerd door de stad New York.