Mondriaan

Ter gelegenheid van de succesvolle tentoonstelling Mondriaan in Keulen - nu al meer dan 100.000 bezoekers - verscheen het boek Mondriaan. Collectie Gemeentemuseum Den Haag. Hierin wordt afgerekend met het heersende beeld van Piet Mondriaan als koele, mathematische man en blijkt dat hij  juist een kunstenaar is met passie, op zoek naar een nieuwe vormentaal in de schilderkunst. Een man die helemaal niet beredeneerd aan het werk ging, maar juist aftastte, probeerde en experimenteerde totdat er iets ontstond waarvan hij het gevoel had dat het klopte. Binnenkort schitteren zijn schilderijen weer in het Gemeentemuseum en illustreren ze deze nieuwe visie op Mondriaans ontwikkeling.

Net als in zijn boek is Conservator en Mondriaandeskundige Hans Janssen bij de tentoonstelling niet uitgegaan van het heersende beeld dat het werk van Mondriaan voor alles een strakke, lineaire ontwikkeling toont. In plaats daarvan neemt hij juist de schilderijen en aquarellen zelf als uitgangspunt en ontstaat er een andere kijk op die ontwikkeling. Aan de hand van groepjes werken met hetzelfde onderwerp, bijvoorbeeld boerderijen of landschappen, uit dezelfde of juist verschillende jaren, of aan de hand van werken die in eenzelfde periode gemaakt lijken te zijn op grond van hun stijl, toont Janssen dat Mondriaan steeds opnieuw dingen uitprobeert, twijfelt, loslaat en opnieuw oppakt tot er echt iets moois ontstaat. Met uitzondering van de opdrachtwerken die hij maakte op bestelling, wist hij van te voren niet waar hij wilde uitkomen als hij aan een werk begon. Het wordt duidelijk dat Mondriaan vooral in zijn vroege werk een buitengewoon wendbare, veranderlijke kunstenaar is.

Mondriaan blijkt ook een man te zijn die niet, zoals in de modernistische visie wordt beweerd, alleen en op eigen kracht zijn weg ging en zijn eigen pad volgde maar wel degelijk beïnvloed werd door zijn omgeving en door de mensen om hem heen. Verschillende kunstenaars met wie Mondriaan werkte, zoals Ferdinand Hart Nibbrig, Jacoba van Heemskerk, Jan Toorop en zijn mede oprichters van De Stijl speelden op verschillende  momenten een aanwijsbare rol in Mondriaans leven en ontwikkeling. In de getoonde werken blijkt de wederzijdse  beïnvloeding tijdens de gezamenlijke zoektocht naar het ultieme kunstwerk en de verschillende antwoorden daarop.

De collectie Piet Mondriaan van het Gemeentemuseum Den Haag is de grootste ter wereld. Aan de hand van deze verzameling is de ontwikkeling van de kunstenaar goed te volgen van zijn vroege figuratieve tot aan zijn laatste, abstracte hoogtepunt de Victory Boogie Woogie. Dit laatste werk is in de afgelopen jaren aan een uitgebreid onderzoek onderworpen. De resultaten hiervan zullen op zaterdagochtend 30 augustus 2008 worden gepresenteerd op een publiekscongres.

De rijk geïllustreerde en informatieve collectiecatalogus verscheen bij Waanders (€ 24,95) en is verkrijgbaar in de museumwinkel en bij de betere boekhandel.