18 mei 2013 t/m 03 november 2013

Nul, ZERO en Amerikaanse minimal art

Jan Schoonhoven, 1914-1994, Zonder titel, 1963, latex op karton, Triton Foundati

In de zomer van 2013 toont het Gemeentemuseum Den Haag een bijzondere collectie Nul,  ZERO en Amerikaanse minimal art. Deze tentoonstelling is de achtste in de serie presentaties in het Willem Cordia kabinet, waarin de collectie van de Triton Foundation centraal staat. Ook hier worden weer hoogtepunten uit de kunstgeschiedenis getoond, met werk van onder anderen Lucio Fontana, Yves Klein, Robert Ryman, Jan Schoonhoven, Frank Stella, Günther Uecker en de onlangs overleden oprichter van de Nul-groep Henk Peeters.

Henk Peeters koesterde een diepe wens voor een communistische samenleving: ‘de wereld zal ingrijpend veranderen’ zei hij meer dan eens. Die socialistische maatschappij kwam er niet, maar Peeters bleef een idealist. Samen met Armando en Jan Schoonhoven richtte hij de Nul beweging op in Nederland. Bovendien onderhield hij nauwe contacten met de internationale ZERO beweging, met onder anderen Piero Manzoni en Lucio Fontana. In de kunst draaide alles om het uitbannen van de persoonlijke signatuur van de kunstenaar en het gebruik van alledaagse materialen om zo de dagelijkse werkelijkheid tot kunst te verheffen. Peeters vervaardigde werk met watten, veren, haar en hij ‘tekende en schilderde’ zelfs met rook en vuur. De Nul kunstenaars rekenden af met de mystificatie van de kunstenaar en het idee van het genie.

De Amerikaanse minimalisten hadden veel overeenkomsten met Nul en ZERO. Ook zij reduceerden hun kunstwerken tot abstracte, minimalistische beelden met veel nadruk op het materiaal en de visuele werking van het licht. Jan Schoonhoven (1914-1994) zei hierover: “Voor mij is de minimal art de Amerikaanse variant op ZERO, zonder meer. Wij zijn alleen niet plastisch geworden zoals zij.” Het zijn vaak eenkleurige of kleurloze werken, waarin de grenzen van de schilderkunst worden onderzocht. Maar misschien wel de belangrijkste overeenkomst tussen de Amerikaanse minimal art, de Nul-groep en ZERO was de systematische reductie van de artistieke middelen.