20 mei 2023 t/m 29 oktober 2023

Wouter Dam


Wouter Dam is al veertig jaar een van de meest toonaangevende keramisten van Nederland. Afgestudeerd aan de Gerrit Rietveld Academie in 1980 heeft hij zich altijd tot een pottenbakkerstraditie verhouden, en zich er tegelijkertijd volledig van losgemaakt. Dam draait potvormen die hij gedurende zijn loopbaan steeds verder is gaan openbreken en versnijden. In zijn recentere werk resteren alleen nog kwetsbare banden van klei die in sierlijke composities om elkaar heen dansen. Kunstmuseum Den Haag toont het eerste overzicht van zijn indrukwekkende oeuvre.

Vorm in de ruimte
Wouter Dam manifesteert zich aanvankelijk met eenvoudige potvormen die door subtiele ingrepen de traditionele vorm doorbreken. De ingetogen vormen ontwikkelen zich langzaam maar zeker tot meer uitgesproken objecten waarin de vormversnijdingen meer volumes aannemen. Dam is gefascineerd door hoe zijn objecten de ruimte innemen; en door hoe de ruimte de potvormen binnendringt. Om de binnenruimte van de pot een grotere rol te laten spelen, trekt Dam de potten aan één kant uit, waardoor een soort helmvormen ontstaan.

Omgevallen potten
Begin jaren negentig rond hij de voet van zijn objecten af en legt hij de pot op zijn kant. Het is een definitief afscheid van de klassieke potvorm als gebruiksvoorwerp en een omarming van het keramische object als autonome sculptuur. In 1998 volgt een volgende – vrij letterlijke – doorbraak. Dam besluit de ‘bodem’ uit zijn objecten te snijden en de vorm verder open te maken. Het zijn objecten waarbij bij de juiste speling van het licht de binnenkant voor het eerst meer aandacht opeist dan de buitenvorm.

Vorm wordt sculptuur
Aan het begin van het nieuwe millennium maakt Dam de wand van een cilindervorm open en laat hij deze botsen met een andere, volledig vrije vorm die er haaks op geplaatst is. Zacht gebogen vlakken worden met abrupte lijnen onderbroken. Waar zijn objecten tot dan toe visueel nog uit één deel lijken te bestaan, toont nu ook hun uiterlijk duidelijk dat ze zijn geassembleerd. Vrijwel gelijktijdig stapt Dam voor de omschrijving van zijn werk over van ‘vorm’ naar ‘sculptuur’.

Stroomversnelling
Met de stap naar assemblage raakt zijn loopbaan in een stroomversnelling. Dam verkent steeds andere composities waarin banden van klei om elkaar heen dansen en elkaar subtiel aanraken. De zoektocht naar een kloppende vorm vergelijkt hij met zijn liefde voor oude barokmuziek: “Wat mij aanspreekt zijn de herhalingen en de subtiele veranderingen. Binnen een vastgesteld thema of stramien zijn ontzettend veel variaties mogelijk. Mijn werken lijken natuurlijk op elkaar, maar juist de verrassing daarbinnen kan voor een wow-effect zorgen.”

Menselijk en sensueel
Dam vindt het belangrijk dat zijn objecten zich verhouden tot de menselijke maat, en een directe, intieme relatie met hun beschouwer aangaan. Ook de vorm en afwerking dragen daar aan bij. Zelf zegt hij daarover: “Ik vind het belangrijk dat zowel de vorm als de huid iets persoonlijks en sensueels in zich houdt. Het moet weliswaar technisch perfect zijn uitgevoerd en kloppend ogen, maar het moet niet industrieel worden. Je moet aanvoelen dat het met de hand is gemaakt.”

Spel van vorm en ruimte
Waar Dams vroegere werk nog volumes lijkt te ontsluiten, zijn recente constructies luchtiger dan ooit. De objecten ógen niet alleen licht, ook letterlijk zijn ze bijna gewichtloos: een groot werk weegt nog geen kilo. Om het frêle karakter van dit werk te accentueren kiest Dam ervoor om het uit te voeren in zachte pasteltinten: van oudroze tot subtiele groentonen. Dynamischer dan ooit zijn deze objecten niets meer dan een wervelend samenspel van vorm en ruimte.

Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt bij uitgeverij WBOOKS de publicatie Wouter Dam | Keramiek Ceramics, met een tekst van Jan de Bruijn en foto’s van Erik en Petra Hesmerg. Prijs €24,95.